Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα

Μετά το Σχέδιο για μια ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας – Οι πρώτες μακρινές ρίζες, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Άγρα και το δεύτερο βιβλίο του Νίκου Μπελογιάννη, που γράφτηκε σε συνθήκες φυλάκισης και παρανομίας μεταξύ 1938-1945. Έγινε επιμέλεια και παραβολή με τα πρωτότυπα χειρόγραφα που βρέθηκαν πρόσφατα.

***

ΑΠ' ΟΤΑΝ ΘΥΜΑΜΑΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ, θυμάμαι και τη μητέρα μου, την Έλλη Παππά, να μιλάει για «το χαμένο βιβλίο του Νίκου Μπελογιάννη για τα αναπτυξιακά δάνεια του 19ου αιώνα και την υποδούλωση στο ξένο κεφάλαιο». Τα χειρόγραφα τα είχε δώσει, μάλλον αμέσως μετά τη Βάρκιζα, για δημοσίευση στην ΚΟΜΕΠ και από τα πρώτα πράγματα που της είχε πει εκείνος όταν γνωρίστηκαν, ήταν η πικρία του που δεν δημοσιεύτηκαν ποτέ. Μοναδική γραπτή αναφορά στην ύπαρξη των χειρογράφων έχουμε στήν τελευταία επιστολή του Ν. Μ. από το κελί των μελλοθανάτων (12.3.52): «... Ή ανάπαυλα του 1945 μου 'δοσε την δυνατότητα να συνεχίσω διάφορες μελέτες μου και να τελειώσω και δυο βιβλία μου: Η οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας και Η ιστορία της Ελληνικής λογοτεχνίας, που όμως είναι ακόμη και τα δύο ανέκδοτα, γιατί οι νέοι διωγμοί εμπόδισαν την εκδοσή τους.

***

Ο ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ γράφει ένα βιβλίο για το ρόλο του ξένου κεφαλαίου στην 'Ελλάδα γιά νά επιβεβαιώσει, στο πεδίο τής οικονομίας και στή συνά-φειά της μέ τήν κοινωνία και την πολιτική, το παραπάνω θεώρημα. Έτσι λοιπόν, κατά τον συγγραφέα, ο ανολοκλήρωτος αστικοδημοκρατικός μετασχηματισμός, η αρπακτικότητα της «αστοκοτζαμπάσικης » συμμαχίας, οι δεσμοί εξάρτησης και υποταγής στον ξένο παράγοντα που ως εγγυητή τους είχαν τη μοναρχία και ως ιδεολογικό επικάλυμμα τη Μεγάλη Ιδέα, τέλος, η ψευδής θεωρία της φτώχειας ως εγγενούς χαρακτηριστικού της ελληνικής πραγματικότητας, ήταν οι μεγάλοι ένοχοι για την ψεύτικη ανεξαρτησία, την οικονομική καχεξία της χώρας και τη δυστυχία του λαού. Η υλικότητα της οικονομίας, και μάλιστα το μέρος που σχετίζεται με το δανεισμό και τη διαχείριση των σχετικών πόρων, επιλέγεται ως προνομιακό πεδίο για την κορύφωση της κριτικής του Μπελογιάννη στο κυρίαρχο πολιτικοοικονομικό σύμπλεγμα και τη συμμαχία του με το ξένο κεφάλαιο, η δράση των οποίων σκιαγραφείται ως ένα αμοραλιστικό συνεχές συνωμοσιών και δολοπλοκιών εις βάρος του λαού.

Το πρωτότυπο χειρόγραφο μαζί μ¢ ένα ακόμη αντίγραφο θα ακολουθήσουν την περιπετειώδη και ταυτόχρονα γοητευτική πορεία που αφηγείται στο προλογικό του σημείωμα, το όποιο συμπεριλαμβάνεται σ¢ αυτήν την έκδοση, ο γιος του συγγραφέα Νίκος Μπελογιάννης.Ανεξαρτήτως πάντως της αγνοίας των συγκεκριμένων λεπτομερειών σχετικά με το χρόνο και τις συνθήκες της συγγραφής, το βέβαιο είναι ότι το Ξένο κεφάλαιο είναι κυρίως ένα βιβλίο της φυλακής. Άλλωστε το πάθος και η οργή, χαρακτηριστικά που σφραγίζουν τη γλώσσα και το ύφος του συγγραφέα, πέραν του ούτως ή άλλως πολεμικού χαρακτήρα της κομμουνιστικής ιδεολογίας και του σχετικού γλωσσικού ιδιώματος του Μεσοπολέμου, δεν μπορεί παρά να σχετίζονται με τις έκτακτες συνθήκες του εγκλεισμού και το ήδη πλούσιο επαναστατικό βιογραφικό του συγγραφέα. Από την εισαγωγή της έκδοσης

Οι ακριβείς συνθήκες κάτω από τις όποιες ο Νίκος Μπελογιάννης έγραψε το βιβλίο του Τό ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα δεν είναι γνωστές και μάλλον δεν είναι πλέον δυνατόν να γνωσθούν πλήρως. Από το περιεχόμενο ωστόσο μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η συγγραφή του πρέπει να ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1930, κατά τη διάρκεια της φυλάκισης του από το 1938 στις φυλακές της Αίγινας, στην Ακροναυπλία, στα ιταλικά στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Κατούνα και στη Βόνιτσα, στα δύο πρώτα χρόνια της Κατοχής, και τέλος στο νοσοκομείο « Σωτηρία », απ´ όπου δραπέτευσε τον Σεπτέμβριο του 1943. Η πρώτη εκδοχή του χειρογράφου πρέπει να είχε ολοκληρωθεί πριν από τη δραπέτευση. Η συγγραφή συμπληρώθηκε πιθανόν στο μικρό διάστημα που μεσολάβησε από τη δραπέτευση μέχρι την έξοδο στο βουνό το 1943, ενώ το βιβλίο πήρε την τελική μορφή του άμέσως μετά την απελευθέρωση, το 1944-1945, οπότε και αντίγραφο του υποβλήθηκε προς δημοσίευση στην ΚΟΜΕΠ.