Δημοκρατία και εκπαίδευση

Αν είμαστε διατεθειμένοι να συλλάβουμε την εκπαίδευση ως διαδικασία σχηματισμού βασικών προδιαθέσεων, πνευματικών και συγκινησιακών, απέναντι στη φύση και τους άλλους ανθρώπους, η φιλοσοφία θα μπορούσε να οριστεί ακόμη και ως η γενική θεωρία της εκπαίδευσης. Με αυτά τα λόγια ο John Dewey (1859 - 1952), ο διαλεκτικότερος εκπρόσωπος του αμερικανικού πραγματισμού, φιλόσοφος, ψυχολόγος και κοινωνικός μεταρρυθμιστής που επονομάστηκε "ο πατέρας της αμερικανικής εκπαίδευσης", μαρτυρεί τη θέση που έχει στη σκέψη του η έννοια της εκπαίδευσης, η οποία ταυτίζεται με το πρακτικό αντικείμενο της φιλοσοφίας. Σε αυτό το μεγάλο έργο που είναι η πεμπτουσία της προβληματικής του, εκθέτει την εκπαιδευτική του φιλοσοφία στο πλαίσιο μιας πραξιακής ανθρωπολογίας θεμελιωμένης στην έννοια της εμπειρίας: όρος που ισχύει ως ισοδύναμος της συνείδησης, όπως διαμορφώνεται μέσ από τον διαρκή μεταβολισμό του οργανισμού με το περιβάλλον του ή του ανθρώπου με τη φύση. Και η εκπαίδευση, με τη σειρά της, συνιστά το κλειδί για το είδος της δημοκρατίας που οραματίζεται, η οποία δεν εξαρτάται απλώς από την επέκταση των εκλογικών δικαιωμάτων αλλά θεμελιώνεται στην πλήρη ανάπτυξη μιας ελεύθερης δημόσιας σφαίρας που συγκροτείται από την πυκνή και αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ πολιτών, ειδημόνων και πολιτικών, απαιτώντας διαρκή λογοδοσία από τους τελευταίους για τις επιλογές τους: Η δημοκρατία και η μία, έσχατη, ηθική ιδέα της ανθρωπότητας είναι στο μυαλό μου συνώνυμα.