Κι όμως όλοι τους δεν πέθαναν...

Η μαρτυρία του γιατρού Ισαάκ Ματαράσσο (1892-1958) για το διωγμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τους ναζί είναι το πρώτο κείμενο που δημοσιεύτηκε στην ελληνική γλώσσα (1948) για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης και, ουσιαστικά, αποτέλεσε την πηγή από την οποία άντλησαν υλικό συγγραφείς και δημοσιογράφοι της δεκαετίας του ’50 που έγραψαν για το Ολοκαύτωμα.

Ο Ισαάκ Ματαράσσο καταγράφει λεπτομερώς τα στάδια του διωγμού και της εκτόπισης των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, παρέχοντας πλήθος πληροφοριών μέσα από την οπτική ενός αυτόπτη μάρτυρα, ο οποίος αποδίδει τα γεγονότα όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά και τεκμηριωμένα. Τον απασχολούν τα στάδια του διωγμού, οι διωκτικές μέθοδοι των ναζί και οι ευθύνες της κοινοτικής και θρησκευτικής ηγεσίας. Μετά την επιστροφή των πρώτων επιζώντων καταγράφει τις προφορικές μαρτυρίες τους και, ως γιατρός, ασχολείται με τους επιζώντες που υπέστησαν ιατρικά πειράματα στο Άουσβιτς. Δίνει λίστες με αριθμούς και πίνακες στατιστικής, ενώ περιλαμβάνει επίσης μια μελέτη για τις περιουσίες των Ισραηλιτών της Θεσσαλονίκης, που υπογράφει ο δρ. Μέντες Μ. Μόλχο.

Στο βιβλίο του 1948 απουσιάζει η οποιαδήποτε αναφορά στο "εγώ". Όμως στην παρούσα έκδοση παρουσιάζουμε και ένα ανέκδοτο κείμενο του Ματαράσσο, "Αναμνήσεις από το γκέτο", όπου ακούμε τη φωνή του ανθρώπου Ματαράσσο να καταγράφει τα προσωπικά του βιώματα και να διασώζει ιστορίες φίλων του, με μια γραφή που δονείται από συναισθήματα οργής, πένθους και νοσταλγίας, βαθιά ανθρώπινη και διαπνεόμενη από τις ανθρωπιστικές αξίες.
Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου