#Bookblog

Διαβάζω πάντοτε στο γραφείο ή σε μιαν αναπαυτική πολυθρόνα, με κοινό μολύβι και σημειωματάριο στο χέρι· ποτέ στο κρεβάτι. Επομένως το γνωστό ερώτημα «τι βιβλία έχετε στο κομοδίνο σας» δεν ισχύει για την περίπτωσή μου. Παλαιότερα, πριν κοιμηθώ, ξεφύλλιζα τα νέα τεύχη των λογοτεχνικών περιοδικών, τα οποία δεν παρακολουθώ πια συστηματικά όπως άλλοτε.

Η σχέση μου με τα βιβλία και την ανάγνωση άρχισε να οικοδομείται κατά τα μαθητικά χρόνια, όταν το οικογενειακό περιβάλλον με προμήθευε με τα «κατάλληλα» για παιδιά βιβλία -συνήθως απλοϊκές διασκευές κλασικών έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας- και ενισχύθηκε από τις μαγευτικές εικόνες των «Κλασικών Εικονογραφημένων» του Πεχλιβανίδη.

Δεν ήμουν τότε σε θέση να εκτιμήσω τη λογοτεχνική τους αξία· αποκτούσα, πάντως, οικειότητα με ονόματα συγγραφέων και με τίτλους. Πολλά από τα διεθνώς αναγνωρισμένα μυθιστορήματα τα διάβασα πολύ αργότερα όπως, εντελώς ενδεικτικά, τα Ανεμοδαρμένα ύψη, τον Δον Κιχώτη, τους Ρώσους Kλασικούς, τις Μεγάλες προσδοκίες, τη Μαντάμ Μποβαρί, τα Εκατό χρόνια μοναξιά.

Οι προτιμήσεις των νέων ανθρώπων στρέφονται πάντοτε προς την πεζογραφία –η ποίηση ακολουθεί. Ομολογώ πως έχω ακόμη αρκετά κενά στην παγκόσμια λογοτεχνία· όσο περνούν τα χρόνια και έχεις αποκτήσει συγκεκριμένα ενδιαφέροντα είναι δύσκολο να καλύψεις αυτά τα κενά.

Από τις εκτενείς μυθιστορηματικές συνθέσεις μπορώ να ξεχωρίσω δύο «παράλληλα» έργα: το Αλεξανδρινό κουαρτέτο του Lawrence Durrell και την τριλογία του Τσίρκα. Επιστρέφω συχνά στα διηγήματα του Παπαδιαμάντη, όπως και στα διαμάντια του Βιζυηνού. Από τους παλαιότερους, επίσης, με γοητεύει η σπινθηροβόλα καθαρεύουσα, το διαβρωτικό χιούμορ του Ροΐδη και οι ταπεινές περιγραφές του Μητσάκη. Από τους σύγχρονους, με έχουν σημαδέψει ορισμένα βιβλία του Βαλτινού και του Χειμωνά.

Στα φοιτητικά χρόνια με είχαν εντυπωσιάσει δύο βιβλία που δεν υπάρχουν πια στη βιβλιοθήκη μου: Το πρόβλημα της γερμανικής ευθύνης του Καρλ Γιάσπερς και τα Δοκίμια του Μονταίνιου, σε μια τυχαία έκδοση σε μετάφραση Κλέωνος Παράσχου. Σφαιρική εικόνα για το τι συνέβη στη Γερμανία από τον Μεσοπόλεμο και εντεύθεν μου πρόσφερε το τρίτομο έργο του William Shirer, Η άνοδος και η πτώση του τρίτου Ράιχ, ενώ μια απόλυτα τεκμηριωμένη περιγραφή της παγκόσμιας ιστορίας αποκόμισα από το πολύτομο έργο του Will Durant, Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού.

Ενα από τα πιο αγαπημένα μου ιστορικά βιβλία είναι η Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τού A. A. Vasiliev. Στα ίδια πάνω κάτω χρόνια είχε τεράστια απήχηση στους νέους ο Καζαντζάκης με τα μυθιστορήματά του, με τα ποικίλα ζητήματα που έθεταν τα κείμενα του, γλωσσικά και ιδεολογικά. Δεν ξέρω πόσο οικείο τον αισθάνεται ο σημερινός αναγνώστης.

Στην κατηγορία συγγραμμάτων γενικής παιδείας ουσιαστική βοήθεια έχουν προσφέρει (και όχι μόνον σε μένα) οι εκδόσεις του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης. Από τους κάπως παλαιότερους τίτλους περιορίζομαι να αναφέρω εδώ δύο: Gilbert Highet, Η κλασική παράδοση και Erich Auerbach, Μίμησις. Με γοήτευσαν και τρία άλλα βιβλία από διαφορετικούς εκδότες· τα περιεχόμενά τους επικαλύπτονται εν μέρει.

Πρόκειται για το Ο κόσμος του χθες του Στέφαν Τσβάιχ (παλαιότερα είχε κυκλοφορήσει και ως Ο χθεσινός κόσμος), για τα Απομνημονεύματα του Ερενμπουργκ, και για Το Παρίσι στα χρόνια του μεσοπολέμου του William Wiser. Δύο ακόμη σημαδιακά βιβλία: Ιστορίες του κ. Κόινερ του Μπρεχτ και Γράμματα σ¢ έναν νέο ποιητή του Ρίλκε.

Ως αυτοδίδακτος -όπως όλοι οι ποιητές- μυήθηκα στη ποίηση μέσα από τις σελίδες της Μεγάλης Ελληνικής Ποιητικής Ανθολογίας του Μιχ. Περάνθη, στην πρώτη τρίτομη έκδοσή της (1953-1955). Διεξήλθα με προσοχή όλους τους τόμους της «Βασικής Βιβλιοθήκης», προκειμένου να αποκτήσω γενική εικόνα της διαδρομής που ακολούθησε η νεοελληνική λογοτεχνία από την εποχή των βυζαντινών μυθιστοριών έως τα μέσα του 20ού αιώνα. Στον οικείο τόμο (Ελληνες Λυρικοί), που είχε επιμεληθεί ο Γιώργος Θέμελης, διάβασα για πρώτη φορά εκτενέστερα Καρυωτάκη, Αγρα, Πολυδούρη, Λαπαθιώτη, Ουράνη, μια και δεν υπήρχαν τότε συγκεντρωτικές εκδόσεις των ποιημάτων τους. Και ύστερα ήρθε η σειρά της νεωτερικής ποίησης.

Επί δεκαετίες τώρα, έχω σταθμεύσει στο έργο του Κ.Π. Καβάφη και του Γιώργου Σεφέρη, οι οποίοι με απασχολούν συνεχώς, χωρίς να μου είναι αδιάφοροι ή άγνωστοι όλοι οι άλλοι. Διαβάζω συστηματικά παλαιότερη, νεότερη και εντελώς σύγχρονη ελληνική ποίηση. Δεν θέλω να αναφέρω τις προτιμήσεις μου σε ζώντες σύγχρονους και πολύ νέους ποιητές μας.

Κάτι τέτοιο θα είχε ως αποτέλεσμα να μου κόψουν την καλημέρα οι υπόλοιποι… Θαυμάζω απεριόριστα τις σεφερικές Δοκιμές για τη λιτότητα, την ακρίβεια στην έκφραση και τη γλώσσα τους, όπως και πολλές εγγραφές στις Μέρες. Επανέρχομαι συχνά στα κριτικά κείμενα του Παλαμά (ιδίως για τους συγκαιρινούς του), όπως και στον εκδοτικά ολοκληρωμένο πια Αγρα.

Θεωρώ σημαντική την ανθολογία του Ζήσιμου Λορεντζάτου, Ελληνική κριτική σκέψη, καθώς και τις Μελέτες του, παρά το γεγονός ότι δεν συμφωνώ πάντα μαζί του. Από τους νεότερους με ενδιαφέρει πάντα η κριτική ματιά του Νάσου Βαγενά. Από τους ξένους, ο T.S. Eliot, o E.M. Forster, ο Remy de Gourmont, ο E.R. Curtius (οι δύο τελευταίοι στις αγγλικές μεταφράσεις των δοκιμίων τους).

_________________

Επιμέλεια: Mισέλ Φάις

Πηγή: efsyn