Η ποιητική μνήμη της γλώσσας και άλλα δοκίμια

[...] Αισθανόταν "αδελφικά" και διατηρούσε ανοιχτούς τους πόρους επικοινωνίας του με τους ποιητές και τους πεζογράφου ς στο έργο των οποίων είχε μεταιχμιακή σημασία η ενεργός γλωσσική συνείδηση. Αυτό που σχηματικά συνηθίζουμε να ονομάζουμε "αγωνία της έκφρασης" και που έχει να κάνει με την κρίσιμη διαδικασία διάρρηξης των γλωσσικών συμβάσεων της κάθε εποχής, ο Νικολαΐδης το θεωρούσε όχι ως ένδειξη μιας προσωπικής αιρετικής στάσης, αλλά ως αποδοχή και "μορφολογική διεκπεραίωση" ενός ευρύτερου αιτήματος έκφρασης που σε στιγμές ιστορικών συγκυριών ζητούν οι κοινωνίες. Με αυτό το πρίσμα ξαναδιάβαζε τον Ανδρέα Κάλβο και τον Διονύσιο Σολωμό, τον Αγγελο Σικελιανό και τον Κ. Π. Καβάφη, τον Γιώργο Σεφέρη και τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Ανδρέα Εμπειρίκο και τον συνομήλικό του Νίκο Καρούζο, όπως και, κατ εξαίρεσιν, δυο πεζογράφους: τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και τον Νίκο Καζαντζάκη. Αυτούς ακριβώς δηλαδή με τους οποίους ασχολήθηκε ερευνητικά, και μάλιστα περισσότερες της μιας φορές. Είχε επινοήσει και συνθέσει μια άτυπη γενεαλογία γλωσσοπλαστών της λογοτεχνίας του 190υ και του 200ύ αιώνα, υποστηρίζοντας ότι με το έργο τους- και ίσως αυτή η πρόταση να έχει την ιδιαίτερη, άξια προς διερεύνηση, σημασία της- συνειδητά ή όχι διαδραμάτισαν έναν καθοδηγητικό ρόλο στις συνειδήσεις των εμπνευσμένων λογίων και λογοτεχνών: από το γύρισμα του 18ου προς τον 19ο αιώνα και εντεύθεν. Και, προφανώς, διεκδικούσε κι εκείνος με τη σειρά του μια θέση σ αυτή τη γενεαλογία. Εξαιρούσε όμως, και τούτο πάλι για προφανείς λόγους, όσους είχαν συντελέσει, σύμφωνα με τη δική του θεωρία, στον απεμπλουτισμό της ελληνικής γλώσσας από τα διαχρονικά της φορτία, καθώς είχαν με το έργο τους ταχθεί υπέρ μιας μονοσήμαντης υποτιθέμενης γλωσσικής καθαρότητας: τον Γιάννη Ψυχάρη, κυρίως, αλλά κατά δεύτερο λόγο και τον Κωστή Παλαμά ή τον Γιάννη Ρίτσο. [...] (από την εισαγωγή, Αλέξης Ζήρας) Ένας τόμος που συγκεντρώνει κατά καιρούς κείμενα του καταξιωμένου πεζογράφου και ποιητή Αριστοτέλη Νικολαΐδη για τους Σολωμό, Παπαδιαμάντη, Σικελιανό, Καβάφη, Εμπειρίκο, Ελύτη, Σεφέρη, Καζαντζάκη, Καρούζο, Κίμωνα Φράιερ, Γιώργο Βουγιουκλάκη κ.ά.