Πέρα από το καλό και το κακό

Στο πρώτο από τα εννιά μέρη που αποτελούν το "Πέρα από το καλό και το κακό", ο Νίτσε καταγγέλλει τις "προκαταλήψεις των φιλοσόφων". Η σημαντικότερη απ' αυτές είναι η πίστη στην απόλυτη αξία της αλήθειας: "Τι είναι εκείνο που αποβλέπει μέσα μας στην 'αλήθεια;', αναρωτιέται ο συγγραφέας. Γιατί οι φιλόσοφοι δεν ερεύνησαν το αναληθές, το αβέβαιο, το εσφαλμένο; Γιατί δεν δίνουν αξία παρά μόνο στην ειλικρίνεια, στην ανιδιοτέλεια, στην πραγματικότητα, και περιφρονούν το ψέμα, τον εγωισμό και τη φαινομενικότητα; Αυτό συμβαίνει επειδή οι έρευνες των φιλοσόφων προσανατολίζονται καθ' ολοκληρίαν από τις ηθικές ιδέες στις οποίες θέλουν να καταλήξουν. Έτσι, οι νόρμες τις οποίες πιστεύουν πως αντλούν από το καθολικό λογικό δεν είναι παρά αντανακλάσεις των προσωπικών τους ενστίκτων και της ιεραρχίας στην οποία υπακούουν αυτά. Ο Νίτσε καταγγέλλει επίσης τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν οι άνθρωποι ορισμένες έννοιες, όπως εκείνες της αιτίας, του νόμου, της ελευθερίας, της αναγκαιότητας, του τέλους/σκοπού: είναι λάθος να πιστεύουμε ότι οι έννοιες αυτές μας επιτρέπουν να εξηγούμε τα φαινόμενα, επειδή δεν είναι παρά αποκυήματα της φαντασίας που έχουν ως προορισμό να τα κατονομάζουν.

Το δεύτερο μέρος είναι αφιερωμένο στο "ελεύθερο πνεύμα". Όχι στον ελεύθερο στοχαστή, που ονειρεύεται να υλοποιήσει την "ευτυχία της αγέλης για όλο τον κόσμο", αλλά τον φιλόσοφο του μέλλοντος, που έχει καταλάβει ότι μόνον η "θέληση για δύναμη", έξω από κάθε ηθική εκτίμηση, επιτρέπει στην ανθρωπότητα να αναπτυχθεί και να προχωρήσει.