Παράλληλοι Βίοι: Λυκούργος - Νουμάς

[...] Ο Λυκούργος της Σπάρτης και του Πλουτάρχου αναδύεται από το σκοτάδι ή το ημίφως των μυθικών χρόνων της εποχής του χαλκού και φέρνει το φως, τον ήλιο της Δικαιοσύνης, στην σπαρασσόμενη από εμφύλιους πολέμους περιοχή της Λακεδαιμονικής γης. Η μορφή του Λυκούργου δεν είναι μυθική μόνον εκ του λόγου ότι βρίσκεται στα όρια του μύθου και της ιστορίας, δεδομένου ότι έζησε στους πρώιμους αρχαϊκούς χρόνους, τον 8ο αιώνα π.Χ. Αλλωστε, δε θεωρώ ότι οι προϊστορικοί χρόνοι ανήκουν στη μυθολογία. Απλά, τα στοιχεία καταγραφής λείπουν. Και αυτά όχι όλες τις φορές. Οι τρεις εκστρατείες και μορφές που τις συνοδεύουν πριν από τη μεγάλη του Τρωικού πολέμου φαινομενικά ανήκουν στο μύθο. Η πρώτη εκστρατεία είναι εκείνη κατά της Τροίας του Λαομέδοντα, που έλαβε χώρα 60-65 χρόνια πριν από το μεγάλο Τρωικό με εκστρατευτή και εκπορθητή τον Ηρακλή. Τότε σώθηκε με λύτρα εξαγοράς ο Πρίαμος, μόνος από τους γιους του Λαομέδοντα, όπως και το όνομά του μαρτυρεί (αγορασμένος, από τον αόριστο επριάμην του ρήματος ωνέομαι -ούμαι) και έτσι με βάση το στοιχείο της ηλικίας του Πριάμου, όπως μας το παραδίδει ο Όμηρος, μπορούμε με ακρίβεια να υπολογίσουμε το χρόνο που η εκστρατεία αυτή (του Α Τρωικού πολέμου) έλαβε χώρα. [...] [...] Ο Νουμάς του Πλουτάρχου, στην παραλληλία των ομοιοτήτων και των αναλογιών με το Λυκούργο, είναι ο Πυθαγόρειος κατά την παιδεία και τη σκέψη, ο Σαβίνος στην καταγωγή (εξ ου και απώτερα Λακεδαιμόνιος και δεύτερος βασιλιάς της Ρώμης μετά το Ρωμύλο), ο πολιτικός μεταρρυθμιστής, ο αστρονόμος και συντάκτης του προ-Ιουλιανού ημερολογίου, μια προσωπικότητα, μ έναν λόγο, από αυτές που θεμελίωσαν τα ήθη της Ρώμης σαν στέρεο οικοδόμημα που θα διαρκούσε αιώνια. Η κοινωνική οργάνωση, όπως διδάσκουν τα παραδείγματα του Πλουτάρχου, δεν συντελείται αυτόματα. Δύο προϋποθέσεις απαιτούνται για την επίτευξή της: οι συνθήκες, από τις οποίες γεννάται η ανάγκη και η απαίτηση να μπει τάξη σε κάτι που ήταν μέχρι προ τίνος άτακτο και χαοτικό, και η παρεμβαίνουσα πολιτική προσωπικότητα, ο πρωταγωνιστής των καιρών, ο οποίος με σοφία, βαθιά γνώση των αιτίων και αιτιατών, με διορατικότητα και θάρρος, προπαντός όμως με βαθύ αίσθημα δικαίου τέμνει, νέμει, μοιράζει δικαιώματα και υποχρεώσεις και επιβάλλει το νέο ρυθμό της αρμονικής συμβίωσης. Έτσι γίνεται μεταρρυθμιστής. Μου έχει κάνει εντύπωση ότι οι επτά σοφοί του αρχαίου κόσμου και οι μεταρρυθμιστές, όπως ο Λυκούργος και ο Νουμάς, ήταν όλοι τους σοφοί διοικητές (όχι απλά φιλόσοφοι) και όλοι τους πάλι ειρηνικοί επαναστάτες. [...] (από την εισαγωγή του Βύρωνα Γ. Πολύδωρα)