Το πορτρέτο του φιλοσόφου κατά τον Επίκτητο ως βάση της φιλοσοφικής συμβουλευτικής

Ο στωικός Επίκτητος στο Εγχειρίδιον συγκροτεί το πορτρέτο του φιλοσόφου προς το οποίο μπορεί να ομοιάσει κάθε άνθρωπος, όταν αυτός θελήσει πραγματικά να ανυψωθεί στη γνώση της φιλοσοφίας, στη γνώση του αληθινού εαυτού του. Στο έργο κυριαρχεί η σωκρατική τέχνη του ερωτήματος και η σωκρατική διαλεκτική, με σκοπό να φανεί η αυτονομία, η εσωτερική αυτοκυριαρχία και η εγκράτεια του ανθρώπου. Ο Επίκτητος παρέχει το πορτρέτο του φιλοσόφου ως πρότυπο για μίμηση σε όλους τους ανθρώπους της εποχής του, από τον απλό πολίτη ως τον αυτοκράτορα. Το πορτρέτου του φιλοσόφου-αυτοκράτορα απαντάται στο βυζαντινό "κάτοπτρο ηγεμόνος". Ένα λογοτεχνικό ρητορικό είδος που αναπτύχθηκε στο Βυζάντιο, με σκοπό την ενίσχυση της αυτοκρατορικής ιδεολογίας. Ο αληθινός φιλόσοφος του Επίκτητου μπορεί να έχει και τη θέση του Φιλοσοφικού Συμβούλου, χρησιμοποιώντας το σωκρατικό διάλογο στις επαφές του με άλλους ανθρώπους που ζητούν άμεσα τη βοήθειά του. Οι θέσεις του Επίκτητου για το φιλόσοφο βρίσκουν ανταπόκριση και στο σύγχρονο εκπαιδευτικό, που λειτουργεί και ως σύμβουλος, εφόσον από μια άποψη μορφώνει και από την άλλη διαπαιδαγωγεί. Το πορτρέτο του αληθινού φιλοσόφου δίνει άμεσα την εικόνα του φιλοσόφου ως ψυχοθεραπευτή, που κύριος σκοπός του είναι να βοηθήσει το άτομο να ανταποκριθεί στα σύγχρονα προβλήματά του και να καταστεί αυτόνομο και αυτοδύναμο στο μέλλον. Ο Επίκτητος προτείνει ηθικές ψυχοθεραπευτικές μεθόδους, όπως της σιωπής ή της απάθειας απέναντι σε πράγματα που προκαλούν τη συναισθηματική διαταραχή του ατόμου. Ο Επίκτητος επηρέασε σύγχρονους ψυχαναλυτές, όπως τον A. Ellis. Η επίδραση βασίζεται στην άποψη του ότι η λογική είναι υπεύθυνη για τις συναισθηματικές διαταραχές του ανθρώπου. Στις θέσεις του Επίκτητου η Λογικο-θυμική αναζήτησε και βρήκε τη μέθοδο να παρακινεί τον ασθενή να είναι ο εαυτός του και να κατευθύνει τις σκέψεις του, αποτρέποντας κάθε εξωτερικό παράγοντα να του προκαλέσει κατάθλιψη. Το Εγχειρίδιον του Επίκτητου βρήκε μεγάλη απήχηση όχι μόνο στην εποχή του αλλά και σε μεταγενέστερες εποχές, κυρίως στη Δύση κατά τους νεότερους χρόνους. Επιπλέον, αποτέλεσε ανάγνωσμα και προσωπικό οδηγό σε στοχαστές, φιλοσόφους, πολιτικούς και γενικότερα σε ανθρώπους που βρήκαν στο έργο αυτό τις απαντήσεις για μια πιο ευτυχισμένη ζωή.