Γνώση, ηδονή, ευδαιμονία

Οι μελέτες που περιλαμβάνονται σε αυτό τον τόμο αφορούν κυρίως δύο ευρύτερα γνωστικά αντικείμενα, τους λεγόμενους ελάσσονες Σωκρατικούς και τους φιλοσόφους της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής περιόδου. Το πρώτο μέρος του τόμου εστιάζει στους Κυρηναϊκούς – μία από τις σχολές των οποίων τα μέλη ισχυρίζονται, όπως άλλωστε και ο Πλάτων και οι διάδοχοί του στην Ακαδημία, ότι είναι οι μόνοι φιλόσοφοι που διασώζουν και συντηρούν το αυθεντικό πνεύμα του Σωκράτη. Σύμφωνα με την ερμηνεία που αναπτύσσεται εδώ, οι Κυρηναϊκοί διεκδικούν τη σωκρατική τους ταυτότητα σε δύο διακριτούς αλλά αλληλένδετους τομείς, τη γνωσιοθεωρία και την ηθική. Όσον αφορά τη γνωσιοθεωρία, υποστηρίζουν πως μπορεί κανείς να γνωρίζει μόνον τα πάθη του, δεν είναι όμως σε θέση να αποκτήσει γνώση των αντικειμένων του εξωτερικού κόσμου. Όσον αφορά την ηθική, οι Κυρηναϊκοί πρεσβεύουν διαφορετικές απόψεις, όλοι όμως προσυπογράφουν σε κάποιο είδος ηδονισμού ισχυριζόμενοι ότι τα ηθικά τέλη, το ανώτατο αγαθό και το απώτατο κακό, είναι αντιστοίχως η ηδονή και ο πόνος, κι ότι επιδιώκουμε το πρώτο αλλά αποφεύγουμε το δεύτερο σε όλες τις πράξεις μας.

Το δεύτερο μέρος του τόμου περιλαμβάνει επτά μελέτες, οι οποίες αφορούν κυρίως τους Επικούρειους φιλοσόφους, αλλά δευτερευόντως αναφέρονται και σε φιλοσόφους άλλων σχολών, για παράδειγμα εκπροσώπους των Στωικών, των Περιπατητικών, και της πλατωνικής Ακαδημίας. Οι μελέτες αυτές πραγματεύονται θέματα γνωσιολογίας, φιλοσοφίας του νου, σημασιολογίας, ψυχολογίας, θεολογίας, αισθητικής και, κυρίως, θεωρητικής και πρακτικής ηθικής . Πολλές από αυτές αναδεικνύουν το ασυνήθιστα υψηλό επίπεδο ενότητας και συνοχής της Επικούρειας σχολής, το οποίο διατηρείται παρά το γεγονός ότι οι νεότεροι Επικούρειοι σχηματίζουν αντίπαλες ομάδες. Γύρω στις αρχές του 1ου αιώνα π.Χ. η ομάδα με το μεγαλύτερο κύρος και την εκτενέστερη επιρροή είναι αναμφίβολα η σχολή της Αθήνας, η οποία διευθύνεται από έναν χαρισματικό σχολάρχη, τον Ζήνωνα το Σιδώνιο. Ένας από τους μαθητές του Ζήνωνα είναι και ο Φιλόδημος από τα Γάδαρα. Μέχρι πρόσφατα ο Φιλόδημος ήταν σχετικά άγνωστος στο ευρύτερο κοινό. Τα άρθρα που αναδημοσιεύονται στην παρούσα συλλογή συνετέλεσαν αποφασιστικά στην ανασυγκρότηση και τη σωστή κατανόηση της φιλοσοφίας του.

Οι μελέτες που περιλαμβάνονται σε αυτό τον τόμο αφορούν κυρίως δύο ευρύτερα γνωστικά αντικείμενα, τους λεγόμενους ελάσσονες Σωκρατικούς και τους φιλοσόφους της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής περιόδου. Το πρώτο μέρος του τόμου εστιάζει στους Κυρηναϊκούς – μία από τις σχολές των οποίων τα μέλη ισχυρίζονται, όπως άλλωστε και ο Πλάτων και οι διάδοχοί του στην Ακαδημία, ότι είναι οι μόνοι φιλόσοφοι που διασώζουν και συντηρούν το αυθεντικό πνεύμα του Σωκράτη. Σύμφωνα με την ερμηνεία που αναπτύσσεται εδώ, οι Κυρηναϊκοί διεκδικούν τη σωκρατική τους ταυτότητα σε δύο διακριτούς αλλά αλληλένδετους τομείς, τη γνωσιοθεωρία και την ηθική. Όσον αφορά τη γνωσιοθεωρία, υποστηρίζουν πως μπορεί κανείς να γνωρίζει μόνον τα πάθη του, δεν είναι όμως σε θέση να αποκτήσει γνώση των αντικειμένων του εξωτερικού κόσμου. Όσον αφορά την ηθική, οι Κυρηναϊκοί πρεσβεύουν διαφορετικές απόψεις, όλοι όμως προσυπογράφουν σε κάποιο είδος ηδονισμού ισχυριζόμενοι ότι τα ηθικά τέλη, το ανώτατο αγαθό και το απώτατο κακό, είναι αντιστοίχως η ηδονή και ο πόνος, κι ότι επιδιώκουμε το πρώτο αλλά αποφεύγουμε το δεύτερο σε όλες τις πράξεις μας.
Το δεύτερο μέρος του τόμου περιλαμβάνει επτά μελέτες, οι οποίες αφορούν κυρίως τους Επικούρειους φιλοσόφους, αλλά δευτερευόντως αναφέρονται και σε φιλοσόφους άλλων σχολών, για παράδειγμα εκπροσώπους των Στωικών, των Περιπατητικών, και της πλατωνικής Ακαδημίας. Οι μελέτες αυτές πραγματεύονται θέματα γνωσιολογίας, φιλοσοφίας του νου, σημασιολογίας, ψυχολογίας, θεολογίας, αισθητικής και, κυρίως, θεωρητικής και πρακτικής ηθικής . Πολλές από αυτές αναδεικνύουν το ασυνήθιστα υψηλό επίπεδο ενότητας και συνοχής της Επικούρειας σχολής, το οποίο διατηρείται παρά το γεγονός ότι οι νεότεροι Επικούρειοι σχηματίζουν αντίπαλες ομάδες. Γύρω στις αρχές του 1ου αιώνα π.Χ. η ομάδα με το μεγαλύτερο κύρος και την εκτενέστερη επιρροή είναι αναμφίβολα η σχολή της Αθήνας, η οποία διευθύνεται από έναν χαρισματικό σχολάρχη, τον Ζήνωνα το Σιδώνιο. Ένας από τους μαθητές του Ζήνωνα είναι και ο Φιλόδημος από τα Γάδαρα. Μέχρι πρόσφατα ο Φιλόδημος ήταν σχετικά άγνωστος στο ευρύτερο κοινό. Τα άρθρα που αναδημοσιεύονται στην παρούσα συλλογή συνετέλεσαν αποφασιστικά στην ανασυγκρότηση και τη σωστή κατανόηση της φιλοσοφίας του.