Μπορούσαν να ονειρευτούν ξανά

Κατά την διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα, αποδυναμώθηκαν οι βούλγαροι κομιτατζήδες, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν χάθηκαν ελληνικά εδάφη, όπως το ελληνόφωνο Μοναστήρι. Κατά την διάρκεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που προηγήθηκε της βουλγαρικής κυριαρχίας για χρόνια, έζησαν οι ντόπιοι μαζί με τούρκους στρατιωτικούς, μουφτήδες αστούς και αργότερα με τους Βουλγάρους κατακτητές. Μετά το τέλος των εχθροπραξιών, έγινε η παγίωση των συνόρων και οι ανταλλαγές των πληθυσμών όμως ο συνεχής συγχρωτισμός με δύο διαφορετικούς λαούς, ήταν η αιτία που δεν μπόρεσαν να αποφύγουν τις επιρροές τους στην γλώσσα αλλά και στην κουζίνα τους. Αυτός ήταν ο λόγος που δημιουργήθηκε ένα γλωσσικό ιδίωμα που οι γηγενείς κάτοικοι το ονόμασαν "ντόπια", χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχασαν την ελληνική εθνική τους συνείδηση. Ήταν μια διάλεκτος με πολλά βουλγάρικα, τούρκικα και ελληνικά, που για τις εκάστοτε εθνικόφρονες κυβερνήσεις αποτέλεσε ένα ταμπού που έκανε χρόνια να ξεπεραστεί. Έφθασε μάλιστα μια εποχή που έγινε μια "απαγορευμένη γλώσσα", αφού ανατέθηκε στους χωροφύλακες να καταδιώκουν αυτούς τους ξεροκέφαλους χωρικούς που συνέχιζαν να την μιλούν, "μη συμμορφούμενοι προς τας υποδείξεις των"!