Μήδεια

Είναι μια παρηγοριά, μια ελπίδα των μουσών, μια νίκη, οι μεταφράσεις του Μίνου Βολανάκη να βλέπουν το φως της δημοσιότητας, να γίνονται βιβλία, για τα ταραγμένα, ευρωπαϊκά, σπίτια μας. Είχα την τύχη να είμαι συνομιλητής του, τα τελευταία χρόνια της ζωής του - ερχόταν στο βιβλιοπωλείο της Διδότου 39 - και πολύ πριν, θεατής των παραστάσεών του και στο Βορρά - Θεσσαλονίκη - και στο Νότο - Αθήνα. Παρακολούθησα την παράσταση της Μήδειας, στο Λυκαβηττό, με το δάσκαλό του -έτσι τον έλεγε- Γιάννη Τσαρούχη. Έκανε κρύο και του έφερε μια κουβέρτα να σκεπαστεί στις γεμάτες από κόσμο κερκίδες. Τα ελληνικά του, η μετάφρασή του στο έργο αυτό του Ευριπίδη μας φέρνει πιο κοντά στο μυστήριο που κρύβει το έργο - μαζί με τις Βάκχες του ίδιου ποιητή. Η λογική έχει χαθεί, η καταστροφή φτάνει ως είδηση και μας κάνει να χάνουμε τα μυαλά μας. Γιατί η Μήδεια σκοτώνει, κάθε φόρα, μέχρι σήμερα· ο Τύπος είναι γεμάτος, από Μήδειες, σ όλο τον κόσμο ακόμη.

***
Η "Μήδεια", του Μίνου Βολανάκη, λάμπει μέσα στο λόγο του σαν ξωτικό ή μοίρα. Η οργή της, η μανία της μας διαπερνά. Το πρόβλημα της νεοελληνικής απόδοσης του αρχαίου κειμένου της τραγωδίας είναι η κορυφαία πρόκληση για κάθε ενδογλωσσικό μεταφραστή. Κυρίως όταν πρόκειται να δοκιμαστεί στη σκηνή. Οι μεταφράσεις του Βολανάκη, δοκιμασμένες στο αυτί των ακροατών, επιστρέφουν κατά κάποιο τρόπο στη σταθερότητα του τυπωμένου κειμένου, οστά φωνής ελληνικής, που άνθισε ακόμα και στα νταμάρια. Στο κείμενο διατηρούνται ακόμα και τα σημεία στίξης του μεταφραστή σαν σήματα των σκηνοθετικών του οδηγιών. Η έντυπη κυκλοφορία τους αλλάζει το συνολικό σκηνικό των μεταφράσεων της τραγωδίας εν γένει. Οι μεταφραστικές επιλογές του Βολανάκη δουλεμένες στο παλίμψηστο των φωνών που τις ερμήνευσαν, αποτελούν μια πολύτιμη αφετηρία για μελέτη των τρόπων που μπορεί να χορδίζεται η νέα ελληνική για να κάνει το αρχαίο κείμενο μεταδόσιμο. Πολύτιμα βιβλία για καθέναν που ασχολείται με τις εκφάνσεις της νεοελληνικής, είτε είναι θετράνθρωπος, είτε είναι πεζογράφος, ποιητής ή εκπαιδευτικός. Πίσω από την έκδοση κρύβεται η διαρκής αγάπη των φίλων του Μίνου Βολανάκη, που μας θέλουν κοινωνούς της πολύτιμης κληρονομιάς του.