Η φιλοσοφία του πνεύματος

Το παρόν έργο αποτελεί το τρίτο τμήμα της εγελιανής Εγκυκλοπαίδειας των Φιλοσοφικών Επιστημών. Σε αντίθεση με την κοινή Εγκυκλοπαίδεια γνώσεων, όπου συναθροίζονται μεμονωμένες πληροφορίες και οι επί μέρους επιστήμες παρατίθενται εξίσου μεμονωμένα, στην εγελιανή Εγκυκλοπαίδεια παρουσιάζεται η συστηματική οργάνωση της σκέψης με βάση την κίνηση του Λόγου. Ο Λόγος αυτός συνδυάζει γλώσσα και σκέψη και εισέρχεται στην καθημερινή μας ζωή ως διαλογική-διανοηματική σχέση με τον εαυτό μας και με την αντικειμενική πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Η πραγμάτωση αυτής της σχέσης τελεσφορεί με τη μορφή του αντικειμενικού και του απόλυτου πνεύματος. Στην περίπτωση του αντικειμενικού πνεύματος, ο άνθρωπος, ως άτομο και κυρίως ως κόσμος, παρουσιάζεται να καθιδρύει την κοινωνία των πολιτών και το κράτος με τη μορφή της πολιτείας. Όλο αυτό το έργο του αντικειμενικού πνεύματος προσδιορίζει τον άνθρωπο ως πνευματικό δημιουργό: ως ενεργητική βούληση και ως κεφάλαιο του πνεύματος με ένα και μόνο υψηλό στόχο: την αυτοπραγμάτωση του. Αναζητεί την ευδαιμονία της αυτοπραγμάτωσης τούτης σε ένα οργανικό όλο, ανέγγιχτο από φθορά και διαφθορά. Ο Χέγκελ συλλαμβάνει αυτό το όλο ως απόλυτο πνεύμα. Κύρια χαρακτηριστικά του τελευταίου είναι η απόλυτη αυτό-κατεύθυνση του Εαυτού με γνώμονα την αρκούντως ελεύθερη πράξη αυτογνωσίας. Τούτο σημαίνει πως το απόλυτο πνεύμα δεν ασχολείται με οτιδήποτε εκτός εαυτού, αλλά με το ίδιο το συνειδητό του Είναι, με την ευφροσύνη του ίδιου του εαυτού του. Τα πνευματικά στάδια που διέρχεται ο άνθρωπος για να φτάσει σε τούτη την απόλυτη ευφροσύνη είναι η τέχνη, η θρησκεία και το αποκορύφωμα η φιλοσοφία.