"Διά την διανοητικήν εξύψωσιν του λαού"

Στις 2 Οκτωβρίου 1910, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο μεγάλος νικητής των εκλογών του Αυγούστου εκείνης της χρονιάς, συναντήθηκε με τον Γεώργιο Α¢ για να ρυθμίσουν τον σχεδιασμό της νέας κυβέρνησης. Τη φθινοπωρινή εκείνη βραδιά, αμέσως μετά τη συνάντησή τους, ο Βενιζέλος ακολούθησε μια εξαιρετικά ασυνήθιστη για Έλληνα πρωθυπουργό διαδρομή. Επισκέφτηκε το θέατρο Πανελλήνιον για να παρακολουθήσει το ζοφερό Ρόσμερσχολμ του  Ίψεν από τον θίασο του Θωμά Οικονόμου• και επανέλαβε την επίσκεψή του λίγες μέρες αργότερα, στο ίδιο θέατρο, «το αποπνέον μποεμισμόν», για να δει τους Βρικόλακες. Αυτά τα νέα πρωθυπουργικά ήθη καταγράφηκαν στον Τύπο και γνώρισαν, φυσικά, τα ενθουσιώδη σχόλια των δημοτικιστών του Νουμά. Τα γεγονότα που ακολούθησαν, μάλιστα, απέδειξαν ότι οι παραπάνω κινήσεις δεν ήταν διόλου τυχαίες. Οι νέες συνθήκες που επικράτησαν στην πολιτική ζωή του τόπου μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα στο Γουδί έδιναν το δικαίωμα στις ανανεωτικές δυνάμεις της εγχώριας διανόησης να βλέπουν πως είχε φτάσει η ώρα για μια Ανόρθωση και στο θεατρικό καθεστώς. Εκείνον τον πολιτικά «θερμό» χειμώνα του 1910-11 λοιπόν, δύο περίπου χρόνια μετά το κλείσιμο του Βασιλικού Θεάτρου, εκδηλώθηκε, εντελώς αναπάντεχα, μια δυναμική πρωτοβουλία που στόχευε στην ίδρυση Εθνικού Θεάτρου…
Αξιοποιώντας για πρώτη φορά υλικό από το Αρχείο Βενιζέλου του Μουσείου Μπενάκη σε συνδυασμό με τη σχετική αρθρογραφία της εποχής, το μικρό αυτό μελέτημα επιχειρεί να παρουσιάσει αυτήν την προσπάθεια, εστιάζοντας στο ζήτημα της θεατρικής διαπαιδαγώγησης του «ελληνικού λαού», στο όνομα του οποίου, άλλωστε, σημειώθηκε η όλη εξόρμηση. Η έκδοση συμπεριλαμβάνει σε μορφή σχολιασμένων Παραρτημάτων τα σχετικά υπομνήματα των Νίκου Καζαντζάκη και Νικόλαου Ποριώτη καθώς και άλλες αναφορές και επιστολές προς τον πρωθυπουργό.