39+1 άγνωστα ποιήματα

40 ποιήματα του Κώστα Βάρναλη για παιδιά έρχονται στο φως, 90 περίπου χρόνια από τότε που πρωτοεκδόθηκαν. Όπως επιβεβαίωσε και η προσωπική έρευνα του Ηρακλή Κακαβάνη, είχαν δημοσιευτεί -κατά παραγγελία- και με την υπογραφή του Νώντα Έλατου (ψευδώνυμο του εκπαιδευτικού Επαμεινώνδα Γ. Παπαμιχαήλ) στην ποιητική συλλογή "Ο κορυδαλλός", καθώς η μεταξική δικτατορία δεν επέτρεπε στο μεγάλο μας ποιητή να δημοσιεύσει τίποτε με το δικό του όνομα. Τα ποιήματα αυτά θα έμεναν ίσως στην τυπική αναφορά της επιμελήτριας του "Αρχείου Βάρναλη" Θεανώς Μιχαηλίδου, που τα συμπεριέλαβε στην εργογραφία του Κ.Βάρναλη, αν το κριτικό πνεύμα του Ηρακλή Κακαβάνη δεν τα εκτιμούσε όπως τους έπρεπε, ώστε να τα παρουσιάσει, για πρώτη φορά, στο περιοδικό Θέματα Παιδείας (τεύχ. 51-52) προαναγγέλλοντας την τωρινή έκδοσή τους. Περιορισμένα σ’ ένα βαθμό απ’ τον κανόνα της λογοκρισίας και της κυρίαρχης αγωγής -αναγκαίο κακό της επιδιωκόμενης κυκλοφορίας τους-, φέρνουν ωστόσο τη σφραγίδα της τεχνικής δεξιοτεχνίας και του κοφτερού πνεύματος ενός αξεπέραστου δημιουργού. Διδακτικά στο κύριό τους περιεχόμενο, διακρίνονται από το σατιρικό και λυρικό στοιχείο της βαρναλικής τέχνης. Κι ό,τι δεν αποδέχεται η συνείδηση του μεγάλου ποιητή γνωρίζει εξίσου έντεχνα να το υπονομεύει. Παιχνιδιάρικα και συνάμα τρυφερά, αλλά πάντα ρεαλιστικά, ο Βάρναλης μάς παρουσιάζει, ακόμα και κατ’ αντιπαράθεση, χαραχτήρες παιδιών που μαθαίνουν, μεγαλώνουν και διαπλάθονται μέσα στις λαϊκές οικογένειές τους, με τις δυσκολίες της ζωής και τις συγκρούσεις της εποχής να εκδηλώνονται τουλάχιστον στο επίπεδο των ηθικών αξιών. Και, στις περισσότερες περιπτώσεις, φέρνει σε πέρας μιαν ολότελα απολαυστική δημιουργία.
Ρίτα Νικολαΐδου, φιλόλογος, διευθ. "Θέματα Παιδείας"