Ένα ελευθεριακό πρόταγμα: ιστορία, εξέλιξη και πράξη

"Ένας ισχυρός λόγος για τον οποίο οι αναρχικοί απαξιώνουν, κατά κάποιον τρόπο, την πανάκεια που απορρέει από τον μαρξισμό είναι ότι η ελευθερία κι η δικαιοσύνη δεν θα είναι επακόλουθα της πολιτικής κυριάρχησης των εργαζομένων. Το κακό δεν βρίσκεται μόνο στην αστική τάξη, στον καπιταλισμό, στο κράτος. Το κακό βρίσκεται κατά κύριο λόγο στην εθελοδουλία. Την τυραννία πρέπει να την πολεμήσουμε και στους σκλάβους, ίσως περισσότερο ακόμα απ ό, τι στους τυράννους. Ο σκλάβος και ο τύραννος είναι φτιαγμένοι από την ίδια πάστα. Αν εξαλείψουμε τον τύραννο αφήνοντας ανέπαφη τη σκλαβιά, δεν θα έχουμε κάνει τίποτα για την ελευθερία. Είναι απαραίτητο να ξεπεράσουμε πια την περίοδο των κολακειών προς την εργατική τάξη. Στην κοινωνική επανάσταση δεν θα οδηγηθούμε πλέκοντας το εγκώμιο των εργαζομένων, αλλά διακηρύσσοντας την αλήθεια, και στην αλήθεια αναφέρεται η εξής πεποίθησή μας: για την τωρινή κατάσταση, είναι το ίδιο υπαίτιος ο σκλάβος κι ο εκμεταλλευμένος όσο ο τύραννος κι ο εκμεταλλευτής. Οι εργαζόμενοι, με την ιδιότητά τους ως εργαζομένων, δεν έχουν κάποια μοιραία και θεόσταλτη ιστορική αποστολή να εκπληρώσουν. Αποστολή εκπληρώνουν μόνο όσοι διαθέτουν βούληση για δράση, όσοι νιώθουν ν αφυπνίζεται στη συνείδησή τους η ανθρώπινη αξιοπρέπεια". Diego abad de Santillan