Γενική επιστημολογία

Η ανά χείρας μελέτη εξετάζει το πρόβλημα των σχέσεων της φιλοσοφίας με τη γνώση και την επιστήμη εστιάζοντας στην επιστημολογία: προτείνει μια ενιαία σύλληψη της επιστημολογίας η οποία προκύπτει ως συνισταμένη τεσσάρων επιμέρους συνιστωσών - μιας επιστημονικής, μιας ανθρωπολογικής, μιας ιστορικής και μιας φιλοσοφικής. Η επιστημονική συνιστώσα αναδεικνύει τη σύνδεση της επιστημολογίας με τα σχέδια θεμελίωσης των διαφόρων επιστημών· η ανθρωπολογική φέρνει στο προσκήνιο τις συνθήκες υπό τις οποίες παράγεται, συντίθεται και ερμηνεύεται η γνώση από τα υποκείμενα (τους επιστήμονες)· η ιστορική συνιστώσα εστιάζει στην ανάδειξη της σημασίας των ιστορικών εξελίξεων των επιστημών στη διαμόρφωση της επιστημολογίας, ενώ η φιλοσοφική συνιστώσα διατρέχει κριτικά, αναστοχαστικά τη συνολική επιστημολογική σύλληψη, υπενθυμίζοντας τη βαθιά, συνεχή και αναγκαία σύνδεσή τους. Με αυτή την προοπτική, οι σχέσεις της φιλοσοφίας με τη γνώση και την επιστήμη φωτίζονται με νέους τρόπους που δεν ήταν σαφείς σε προηγούμενες συλλήψεις της επιστημολογίας. Ο πρώτος στόχος της ανά χείρας μελέτης είναι να αποφύγει την περιοριστική σύλληψη της επιστημολογίας που κυριαρχούσε μέχρι πρόσφατα (και συνεχίζει να κυριαρχεί σε ορισμένους κύκλους), σύμφωνα με την οποία η επιστημολογία είτε εστιάζει στη διαμόρφωση των σχεδίων θεμελίωσης των επιστημών είτε ενσωματώνεται στη φιλοσοφία της επιστήμης. Αναδεικνύοντας την ανθρωπολογική συνιστώσα και τη συμβολή τής κριτικής-αναστοχαστικής φιλοσοφίας στη διαμόρφωση της επιστημολογίας -που είναι ο δεύτερος στόχος της μελέτης μας-, διαμορφώνεται μια γενική επιστημολογική σύλληψη που αποσκοπεί να αναφερθεί όχι μόνο στα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες αλλά και στις κοινωνικές επιστήμες. Επιπλέον, η γενική αυτή σύλληψη της επιστημολογίας δίνει ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο του επιστήμονα-ερευνητή ως του υποκειμένου που παράγει και συνθέτει γνώση μέσω των πρακτικο-ερμηνευτικών διαδικασιών στις οποίες εμπλέκεται.