Το σοκ του Ισλάμ

Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου μεγέθυναν τη σύγχυση της Δύσης μπροστά στην "επιστροφή του ισλάμ". Αυτή η επιστροφή, την οποία κανένας δεν είχε φανταστεί πριν από την ιρανική επανάσταση του 1979, εκδηλώνεται ως απάντηση στα πλήγματα που έχει υποστεί η μουσουλμανική Ανατολή από τον 18ο αιώνα: ευρωπαϊκή αποικιοκρατία, ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, στρεβλές επιπτώσεις της νεωτερικότητας και της παγκοσμιοποίησης. Υποστηρίζεται εξάλλου από μια σειρά ανοίγματα στη σύγχρονη τεχνολογία (τρανζίστορ, κασέτες, Ίντερνετ, Αλ Τζαζίρα) που έχουν ζωτική σημασία γι αυτό τον κατεξοχήν προφορικό πολιτισμό. Απ αυτή την αφετηρία, ο επιφανής γάλλος ιστορικός Μαρκ Φερρό προχωρεί σε μια διερεύνηση αντάξια της πολυπλοκότητας του ισλαμικού κόσμου, τοποθετώντας στο ιστορικό τους πλαίσιο τις πέντε βασικές τάσεις που τον διατρέχουν: τον κοσμικού τύπου ρεφορμισμό (Κεμάλ στην Τουρκία, Μπουργκίμπα στην Τυνησία), την κομμουνιστική επαγγελία (Ενβέρ Πασά στην κεντρική Ασία), τον εθνικισμό (Μπουμεντιέν στην Αλγερία, Νάσερ στην Αίγυπτο), την ισλαμική επανάσταση (Χομεϊνί στο Ιράν) και τον διάσπαρτο "ιερό πόλεμο" (Μπιν Λάντεν και Αλ-Κάιντα). Διασταυρώνοντας αυτές τις διαφορετικές κατευθύνσεις, ή "δελεασμούς", ή "δρόμους που ακολουθεί το ισλάμ για να αναγεννηθεί", το βιβλίο φωτίζει μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις των καιρών: τη δραματική αμφιταλάντευση ανάμεσα στον εκσυγχρονισμό του ισλάμ και τον εξισλαμισμό της νεωτερικότητας. "Πολυσύνθετο και πυκνό, το βιβλίο βρίθει από ιστορικές πληροφορίες και λεπτομερείς αναλύσεις των ποικίλων κόσμων του ισλάμ: από το Μαγκρέμπ ώς τον Ινδικό ωκεανό, περνώντας από το Ιράν, την Τουρκία, την αραβική Εγγύς Ανατολή, το ασιατικό ισλάμ ή εκείνο του Καυκάσου. Μας επιτρέπει να πάρουμε την απαραίτητη απόσταση ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα τα βαθύτερα ελατήρια της κρίσης που σοβεί στον αραβικό πολιτισμό καθώς και τη σύγχυση της Δύσης απέναντί του." (Le Monde Diplomatique)