Διάβολοι

[...] Είναι λοιπόν επόμενο ότι, με μοναδική εξαίρεση τη γυναίκα, κανένα άλλο πλάσμα σε ολόκληρη την ιστορία του πολιτισμού δεν ερέθισε τόσο τη φαντασία των καλλιτεχνών, όσο ο Διάβολος. Το ενσαρκωμένο Κακό παίρνει πολλές και διάφορες μορφές: γίνεται φίδι, βάτραχος, αρχαία θεότητα, τέρας, ή μυθικό ζώο. Η επικρατέστερη μορφή του όμως γεννήθηκε τον 12ο αιώνα: ένα πλάσμα ανθρωπόμορφο και τριχωτό, με σουβλερά αυτιά και πόδια τράγου ή αλόγου. Τα κέρατα και η μακριά ουρά είναι το απαραίτητο συμπλήρωμα. Ο Τζόττο, ο Μπος και ο Μποτιτσέλλι προίκισαν τους δαίμονές τους και με φτερά νυχτερίδας, που προέρχονται από κινέζικες ζωγραφιές με την τεχνοτροπία των παπύρων της Λι Λονγκ Μιεν. Τα κέρατα όμως και τα τραγοπόδαρα του Σατανά έχουν εμφανώς μεσογειακή προέλευση: ο Πάνας, ο Διόνυσος και οι σάτυροι είχαν τα ίδια διακριτικά γνωρίσματα, που με τη σειρά τους ήταν δανεισμένα από παλαιολιθικές θεότητες. [...]