Τρεις συζητήσεις

Είναι σπάνιο αλλά και ταυτοχρόνως τόσο ευεργετικό να προσεγγίζει κανείς, μέσω του ζωντανού διαλόγου μιας συνέντευξης, το έργο μιας σπουδαίας διανοήτριας σαν τη Χάννα Άρεντ. Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει τρεις εκτενείς τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές συνεντεύξεις της, που παραχώρησε κατά την τελευταία περίπου δεκαετία της ζωής της και ενέχουν αναπόφευκτα έναν βιογραφικό χαρακτήρα. Η Άρεντ δράττεται εδώ της ευκαιρίας να αφηγηθεί γεγονότα του παρελθόντος, να παρουσιάσει εκφάνσεις της ζωής της άγνωστες μέχρι τότε, να κουβεντιάσει για τον επαγγελματικό και φιλικό της περίγυρο, να αποσαφηνίσει έννοιες και απόψεις, όπως βέβαια και να σχολιάσει την επικαιρότητα. H γερμανική της καλλιέργεια και η εβραϊκή της ταυτότητα, η περιπέτεια του ναζισμού και η εξορία, ο Άιχμαν, το Κακό και η μοίρα των Εβραίων, η στάση των διανοούμενων… Όλα αναμοχλεύονται κι όλα διαπλάθουν έναν μοναδικά πολυτάραχο βίο.

«Πρέπει να καταλάβουμε ότι η ανθρώπινη αδυναμία είναι σύμφυτη με τα ολοκληρωτικά καθεστώτα· συγχρόνως όμως οφείλουμε να αντιληφθούμε πως ακόμα και σε συνθήκες απόλυτης αδυναμίας μπορούμε να έχουμε έλεγχο επί των πράξεών μας. Με άλλα λόγια, λοιπόν, δεν είναι μονόδρομος να γίνουμε όλοι ανεξαιρέτως εγκληματίες. [...] H γραφειοκρατία είναι υπεύθυνη για την οργάνωση μαζικών δολοφονιών· δημιουργεί συνεπώς μια ανωνυμία, όπου το πρόσωπο εξανεμίζεται. Μόλις το εμπλεκόμενο άτομο εμφανιστεί μπροστά στο δικαστήριο, γίνεται και πάλι άνθρωπος. Δεν συμφωνείτε ότι εδώ κρύβεται η σπουδαιότητα του δικαιικού συστήματος; Λαμβάνει χώρα μια πραγματική μεταστροφή. Αν ο κατηγορούμενος ισχυριστεί: “Ήμουν απλά ένας γραφειοκράτης”, ο δικαστής μπορεί να απαντήσει: “Άκου, δεν βρίσκεσαι εδώ γι’ αυτόν τον λόγο. Εδώ βρίσκεσαι για τις συγκεκριμένες πράξεις σου”. Η μεταστροφή αυτή έχει κάτι το θαυμάσιο».