Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας 1830-1947

Τα σύνορα της Ελλάδας θεωρήθηκαν εξαρχής προσωρινά, αφού άφηναν τόσο μεγάλο αριθμό Ελλήνων εκτός. Το αποτέλεσμα ήταν να επικρατήσει η αντίληψη ότι το καινούργιο κράτος θα έπρεπε να είναι κυρίως όργανο συνεχών διεκδικήσεων εδαφικής διεύρυνσης, παρά τα σαθρά οικονομικά του θεμέλια. Ο Ιωάννης Κωλέττης ήταν ο εφευρέτης του όρου Μεγάλη Ιδέα - ενός όρου με όρια εξ ορισμού δυσδιάκριτα. Τα κόμματα και η εκλογική τους πελατεία μπορεί να συμφωνούσαν αορίστως στο στόχο της εδαφικής επέκτασης της Ελλάδας, αλλά δεν μπορούσαν να αποσαφηνίσουν ούτε για ποια και πόση επέκταση μιλούσαν, ούτε και με ποιον τρόπο θα την πετύχαιναν. Απλώς η έμφαση έφευγε από τη μικρή προβληματική Ελλάδα και επικεντρωνόταν στη μεγάλη διάσπαρτη ελληνική φυλή. Η αοριστία ήταν ανέκαθεν βολική στα χέρια των πολιτικών. Τους επέτρεπε να μη δεσμεύονται με συγκεκριμένα προγράμματα και επιλογές και να μεταθέτουν τη λύση όλων των προβλημάτων στο ασαφές μέλλον. Η στοχοπροσήλωση αυτή αποτέλεσε -μαζί με τη δυσχερή οικονομική κατάσταση και τις αναπόφευκτα κακές ελληνοτουρκικές σχέσεις- τον κυριότερο παράγοντα της κακοδαιμονίας του ασθενούς ελληνικού βασιλείου και της εξάρτησής του από το εξωτερικό.