Η εποχή των αυτοκρατοριών 1875-1914

Η εποχή των αυτοκρατοριών βρίθει από αντιφάσεις. Ήταν μια εποχή πρωτόγνωρης ειρήνης στον δυτικό κόσμο, η οποία προκάλεσε μια εποχή εξίσου πρωτόγνωρων παγκόσμιων πολέμων. Ήταν μια εποχή, παρά τα φαινόμενα, αύξουσας κοινωνικής σταθερότητας μέσα στη ζώνη των ανεπτυγμένων βιομηχανικών οικονομιών, από την οποία προήλθαν οι μικρές ομάδες ανδρών που κατάφεραν, με σχεδόν αλαζονική άνεση, να κατακτήσουν και να κυβερνήσουν τεράστιες αυτοκρατορίες· ταυτόχρονα όμως αυτός ο ανεπτυγμένος βιομηχανικά κόσμος δημιούργησε αναπόδραστα στην περιφέρειά του τις συνδυασμένες δυνάμεις της εξέγερσης και της επανάστασης που έμελλαν να τον καταποντίσουν. Αυτό το βιβλίο εξετάζει την ιστορία εκείνη τη στιγμή κατά την οποία έγινε σαφές ότι η κοινωνία και ο πολιτισμός που δημιουργήθηκαν από τη δυτική φιλελεύθερη αστική τάξη και για χάρη της δεν αντιπροσώπευαν τη μόνιμη μορφή του σύγχρονου βιομηχανικού κόσμου αλλά μόνο μία φάση της πρώιμης ανάπτυξής του. Οι οικονομικές δομές που συγκροτούν τον κόσμο του 20ου αιώνα, ακόμα και όταν είναι καπιταλιστικές, δεν είναι πλέον οι δομές της "ιδιωτικής επιχείρησης" με την έννοια που θα έδιναν στον όρο οι επιχειρηματίες το 1870. Η επανάσταση που κυριαρχεί στη μνήμη του κόσμου μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο δεν είναι πλέον η γαλλική επανάσταση του 1789. Η κουλτούρα που τον διαπερνά δεν είναι πλέον η αστική κουλτούρα με τη σημασία που είχε πριν από το 1914. Η ήπειρος που αποτελούσε τη συντριπτικά ανώτερη οικονομική, πνευματική και στρατιωτική δύναμη τότε δεν έχει πλέον τον ίδιο ρόλο. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο η εποχή των αυτοκρατοριών προετοίμασε έναν κόσμο διαφορετικής υφής -κι αυτό επιβεβαιώθηκε μετά το 1914. Ο κόσμος της φιλελεύθερης αστικής κοινωνίας έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Οι ίδιες οι εκκλήσεις για την αναβίωση του πνεύματος του καπιταλισμού του 19ου αιώνα που γίνονται στα τέλη του 20ου αιώνα μαρτυρούν πόσο αδύνατο είναι κάτι τέτοιο. Ευτυχώς ή δυστυχώς, από το 1914 και μετά ο αιώνας της αστικής τάξης ανήκει στην ιστορία.
E. J. Hobsbawm