Το μυστήριο Θουκυδίδης

Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο οι άνθρωποι να θυσιάζουν τα γεγονότα στο βωμό των ψευδαισθήσεών τους. Η μοίρα που επιφύλαξαν στο Θουκυδίδη αποτελεί λαμπρό παράδειγμα. Ο ιστορικός αφηγήθηκε τη μεγάλη διένεξη μεταξύ της Αθήνας και της Σπάρτης. Το έργο του, που έμεινε ημιτελές, συμπληρώθηκε και εκδόθηκε από τον Ξενοφώντα. Μια τροποποίηση όμως στην τεχνική της μεταγραφής, που επιτελέστηκε στην ελληνιστική Αλεξάνδρεια, επέφερε σύγχυση στα χειρόγραφα του Θουκυδίδη και του Ξενοφώντα. Για να άρουν τις αντιφάσεις που προέκυψαν, οι κριτικοί της αρχαιότητας αισθάνθηκαν υποχρεωμένοι να κατασκευάσουν μια ψευδή βιογραφία του Θουκυδίδη -κυρίως σε ό,τι αφορά την εξορία του στη Θράκη- και μια φανταστική καταγωγή! Αντί να τους διορθώσουν, οι σύγχρονοι συνέχισαν να σκαρώνουν τη μια υπόθεση μετά την άλλη, με αποτέλεσμα να νοθεύσουν το περιεχόμενο. Με αφετηρία την πρωταρχικής σημασίας μαρτυρία του Αριστοτέλη, ο εξέχων ελληνιστής Luciano Canfora αρχίζει να επανεξετάζει το ζήτημα. Τα πορίσματα που εξάγει, μετά την αποκατάσταση της γένεσης του κειμένου, ανοίγουν, εκτός όλων των άλλων, εντελώς νέες οπτικές για τον αθηναϊκό εμφύλιο πόλεμο, στον οποίο ο Θουκυδίδης συμμετείχε ενεργά. Απαραίτητη σε όσους ενδιαφέρονται για την ιστορία της κλασικής Ελλάδας, η έρευνα αυτή, μέσα από πλήθος στοιχείων, αποτελεί μια συντριπτική μαρτυρία για την επιμονή στο λάθος και προσκαλεί τον καθένα μας να συλλογισθεί κατά πόσο υπάρχει αυθαιρεσία σε κάθε είδος και μορφή γνώσης.