Δύο ζωές: Γερτρούδη και Αλις

"Πώς δυο ηλικιωμένες εβραίες λεσβίες είχαν γλιτώσει από τους ναζί;" αναρωτιέται η Τζάνετ Μάλκομ στην αρχή αυτού του εξαιρετικού έργου που συνδυάζει τη λογοτεχνική βιογραφία με την ερευνητική δημοσιογραφία. Αναφέρεται, φυσικά, στην Γερτρούδη Στάιν, μια από τις κυριότερες εκπροσώπους του μοντερνισμού, "που η γοητεία της ήταν τόσο έκδηλη όσο και το πάχος της", και στη "λεπτή, άσχημη, σφιγμένη, ξινισμένη" Αλις Μπ. Τόκλας, την "εργάτρια μέλισσα" που φρόντιζε τη Στάιν σε όλη τη διάρκεια του σαραντάχρονου "γάμου" τους, στο Παρίσι. Καθώς όμως προχωρεί την έρευνά της για την παραμυθένια ζωή του ζεύγους σ ένα χωριό της Γαλλίας του Βισί, η Μάλκομ έρχεται αντιμέτωπη με κρίσιμα ερωτήματα για το ευρύτερο θέμα της βιογραφικής αλήθειας. "Η αστάθεια της ανθρώπινης γνώσης είναι μία από τις ελάχιστες βεβαιότητές μας", γράφει. Το πορτρέτο του θρυλικού ζεύγους που αναδύεται απ αυτό το έργο είναι απρόσμενα ηλεκτρισμένο. Οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι που έζησαν η Στάιν και η Τόκλας παραλληλίζονται με τον ιδιωτικό πόλεμο που μαινόταν ανάμεσά τους. Στον πόλεμο αυτό, όπως ανακάλυψε η Μάλκομ, πολλές φορές οι μάχες ήταν αδυσώπητες. Οι "Δύο ζωές" είναι επίσης ένα έργο λογοτεχνικής κριτικής. "Ακόμα και τα πιο ερμητικά γραπτά της [της Στάιν] είναι στο βάθος αυτοβιογραφικά έργα", γράφει η Μάλκομ. "Το κλειδί του "Εγώ" δεν θα ξεκλειδώσει την πόρτα που θα οδηγήσει στο νόημά τους -για να γίνει κάτι τέτοιο χρειάζεται λοστός- καμιά φορά όμως θα σου επιτρέψει να περάσεις σε κάτι σαν προθάλαμο υπαινιγμών". Είτε όταν αναλύει τη βατή "Αυτοβιογραφία της Αλις Μπ. Τόκλας", στην οποία η Στάιν "έλυσε τα προβλήματα που παρουσιάζει μια αυτοβιογραφία", είτε όταν παλεύει με τη "Δημιουργία των Αμερικανών", ένα αριστούργημα "μεγαλειώδους ακαταστασίας", η Μάλκομ είναι εκπληκτικά διορατική.