Ηγεσία και χάος

Τα τελευταία δέκα χρόνια οι επιστήμες της πολυπλοκότητας και του χάους, καθώς και νέες θεωρίες στη βιολογία έχουν ανατρέψει όχι μόνο τον τρόπο που βλέπουμε τα φυσικά φαινόμενα, αλλά και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την οργάνωση και τη διοίκηση επιχειρήσεων. Ενώ η νευτώνεια αντίληψη για τη φύση μάς υποβάλει την ιδέα της τάξης, της σταθερότητας και της προβλεψιμότητας, οι θεωρίες του χάους μάς αποκαλύπτουν ότι η τάξη συνυπάρχει με την αταξία, η σταθερότητα με την αστάθεια και η προβλεψιμότητα με την απροσδιοριστία. Τι σημαίνουν όλα αυτά για τον τρόπο με τον οποίο διοικούνται οι επιχειρήσεις; Πολλά. Δεν θα μπορέσουμε να ενθαρρύνουμε την καινοτόμο συμπεριφορά των ατόμων σε μια επιχείρηση αν δεν κατανοήσουμε την επιχείρηση ως ένα ανοιχτό αυτο-οργανούμενο σύστημα, εντός του οποίου τα άτομα αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και αναπτύσσουν τη δημιουργικότητά τους με σχετικά απρόβλεπτο τρόπο. Οι θεωρίες του χάους μάς βοηθούν να κατανοήσουμε πληρέστερα γιατί συχνά οι επιχειρήσεις αναπτύσσουν αμυντικές συμπεριφορές και αντιστέκονται στις αλλαγές, μειώνοντας έτσι την προσαρμοστική τους ικανότητα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Μας καλούν επίσης να δούμε την αβεβαιότητα με άλλο μάτι: όχι ως ένα κακό που πρέπει να αποφευχθεί, αλλά ως μια απαραίτητη ανθρωπολογική συνθήκη για την ανάδυση του καινούργιου. Η κβαντική θεωρία αναδεικνύει την αναπόφευκτη συμμετοχή του παρατηρητή στα μικρο-ατομικά φαινόμενα και, κατ αναλογίαν, την ανεξάλειπτη επιρροή του παρατηρητή στα κοινωνικά φαινόμενα που εμπλέκεται. Το διοικείν είναι μια απαραίτητα συμμετοχική υπόθεση. Η θεωρία της αυτο-οργάνωσης στη φυσική υπογραμμίζει την αυθόρμητη οργάνωση των συστημάτων που βρίσκονται σε ενεργειακές ανταλλαγές με το περιβάλλον τους και, κατ αναλογίαν, φωτίζει τον τρόπο με τον οποίο η παραγωγή και η διάχυση πληροφοριών σε ένα κοινωνικό σύστημα συντελεί παρομοίως στην αναδιοργάνωσή του. Ο ρόλος του ηγέτη σε ένα κλειστό σύστημα είναι σχετικά εύκολος: να προβλέπει, να σχεδιάζει και να δίνει εντολές. Ο ρόλος του ηγέτη σε ένα ανοιχτό σύστημα είναι πολύ πιο σύνθετος γιατί είναι περισσότερο έμμεσος: να εμπνέει, να πείθει, να είναι καταλύτης αλλαγών, να δημιουργεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναδύεται η αυτο-οργάνωση και η δημιουργικότητα των συνεργατών του.