Η αυτοκρατορία του ηθοποιού

Η Ρώμη, όπου άνθησε ο πολιτισμός του θεάματος, είναι πασίγνωστη για τους αγώνες του Ιπποδρόμου· στη ζωή της πόλης όμως εξίσου σημαντική θέση κατείχε και το θέατρο. Ήδη από την εποχή της Ελεύθερης Πολιτείας (Res publica) οι Ρωμαίοι πήγαιναν στο θέατρο δέκα φορές συχνότερα από ό,τι οι Αθηναίοι της κλασικής εποχής. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται και δικαιώνονται τα ρωμαϊκά θεατρικά είδη, η τραγωδία και η κωμωδία, αλλά και ο μίμος και η παντομίμα, είδη σημαντικά, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Επιπλέον τεκμηριώνεται η πρωτοτυπία του ρωμαϊκού θεάτρου. Πρώτα πρώτα γιατί μέσα στη ρωμαϊκή κοινωνία το θέατρο είναι χώρος ελευθερίας για τον Ρωμαίο πολίτη, χώρος πολιτικής ελευθερίας αλλά και απελευθέρωσης της φαντασίας. Έπειτα γιατί οι ηθοποιοί, παρά την αμφιλεγόμενη κοινωνική τους θέση, επιβάλλονται. Σαν πραγματικοί αστέρες γοητεύουν τους Ρωμαίους, εισπράττουν αστρονομικές αμοιβές και περιτριγυρίζονται από πλήθος θαυμαστές, ενώ συγχρόνως φέρουν το στίγμα της ατιμίας (infamia) και εξομοιώνονται με τους πόρνους. Αλλά και η μουσική στις θεατρικές παραστάσεις, οι οποίες έχουν τραγούδι και χορό, αφήνει να διαφανεί η αρχή της όπερας. Είναι αδύνατο να συλλάβουμε ποια ήταν πραγματικά η Ρώμη αν δεν μελετήσουμε το θέατρο, αυτή την προσφιλή διασκέδαση του Ρωμαίου πολίτη, η οποία σιγά σιγά κυρίευσε τον ιδιωτικό και τον δημόσιο βίο σε τέτοιο βαθμό ώστε ο Ιερός Αυγουστίνος, στα τέλη των αυτοκρατορικών χρόνων, να ορίζει τον Ρωμαίο ως "θεατή" (homo spectator) και μάλιστα "εξαρτημένον" από το ναρκωτικό του θεάτρου.