Η ανάπτυξη της βιολογικής σκέψης

Κορυφαίος εξελικτικός βιολόγος, ο Έρνστ Μάυρ, "ο Δαρβίνος του εικοστού αιώνα", όπως τον αποκαλούσαν, ήταν ίσως ο μόνος επιστήμονας που θα μπορούσε να θέσει και να εκπληρώσει με επιτυχία έναν τόσο φιλόδοξο στόχο: να περιγράψει και να αναλύσει διεξοδικά την εξέλιξη των ιδεών στη βιολογία, από τις πρώτες θεωρητικές ερμηνείες του έμβιου κόσμου, που διατυπώθηκαν ήδη στην αρχαιότητα, ως τις πιο πρόσφατες επιστημονικές αντιπαραθέσεις και τα τελευταία πορίσματα της βιολογικής έρευνας. Ο Μάυρ δίνει έμφαση στην ιστορία των επιστημονικών προβλημάτων και εννοιών. Παρακολουθεί τα μεταβαλλόμενα ενδιαφέροντα και τα ποικίλα ερευνητικά προγράμματα που αναπτύσσονται σε αυτό το επιστημονικό πεδίο, διερευνώντας ταυτόχρονα τους λόγους των αλλαγών στις βιολογικές θεωρίες. Όπως ο ίδιος σημειώνει, μεγάλο μέρος της σύγχρονης βιολογίας, ίδιως αυτό που αφορά τις διάφορες αντιπαραθέσεις μεταξύ των διαφορετικών σχολών σκέψης, δεν μπορεί να κατανοηθεί πλήρως αν δεν γνωρίζουμε το ιστορικό υπόβαθρο των προβλημάτων. Γι αυτό βασικός του στόχος είναι να αναδείξει, για κάθε κλάδο της βιολογίας και για κάθε περίοδο, τα ανοιχτά προβλήματα και τις προτάσεις που έγιναν για την επίλυσή τους, τη φύση των κυρίαρχων εννοιών, τις αλλαγές τους, τα αίτια της τροποποίησής τους και της ανάπτυξης νέων εννοιών. Σε αυτή την εξιστόρηση των ανακαλύψεων της βιολογικής έρευνας κεντρική θέση κατέχει, δικαιωματικά, η δαρβινική επανάσταση. Η θεωρία του Δαρβίνου περί φυσικής επιλογής έλυσε πολυάριθμα προβλήματα σε όλους τους κλάδους της βιολογίας, καθώς μπόρεσε να εξηγήσει τη σταδιακή εξέλιξη των ειδών, την προσαρμογή των έμβιων οργανισμών στο περιβάλλον τους και την ποικιλότητα. Ένας άλλος σημαντικός σταθμός στη μεταγενέστερη ιστορία της βιολογίας είναι η "εξελικτική σύνθεση", την περίοδο μεταξύ 1936 και 1947, που έδωσε οριστική λύση σε πολυάριθμες παλαιές αντιδικίες και άνοιξε το δρόμο για τη συζήτηση εντελώς νέων προβλημάτων. Ολοκληρώνοντας τη μακρά επισκόπησή του, ο Μάυρ σκιαγραφεί σε αδρές γραμμές ορισμένες σύγχρονες έρευνες, κυρίως πάνω στη δομή και τη λειτουργία των κυττάρων, και επισημαίνει τα αναπάντητα ερωτήματα που απασχολούν τη νεότερη γενιά των βιολόγων.