#Bookblog
«Εθιστικό όσο ένα μακροσκελές σίριαλ»; Ενα μυθιστόρημα του μεταμοντέρνου ήρωα της λογοτεχνίας Πολ Οστερ με τα σύντομα, παράδοξα, μπεκετικά του βιβλία; Πάει, χάλασε ο κόσμος. Αν βέβαια έχουν δίκιο, που μάλλον έχουν, οι «Φαινάνσιαλ Τάιμς», στους οποίους οφείλουμε την παραπάνω άποψη για το νέο μυθιστόρημα του Πολ Όστερ.
Πολύ το περιμέναμε, εφτά χρόνια είχε να γράψει, άλλωστε μας το είχε υποσχεθεί από το 2014, που είχε έρθει στην Αθήνα, καλεσμένος από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και μας είχε εκμυστηρευτεί ότι ήδη έγραφε ένα μυθιστόρημα «πολύ... χοντρό και μεγάλο, το πιο τολμηρό πράγμα που έκανα ποτέ».
Πέρασαν τα χρόνια, το βιβλίο βγήκε και συνέπεσε με τα 70ά γενέθλιά του, μπήκε το 2017 στη short list του Man Booker, έχασε το βραβείο από τον συμπατριώτη του Τζορτζ Σάντερς (δεν πειράζει), αλλά αναδείχθηκε ήδη στο πιο επιτυχημένο εδώ και πολύ καιρό μυθιστόρημα του θρυλικού Αμερικανού συγγραφέα της «Τριλογίας της Νέας Υόρκης». Στις 26 Μαρτίου θα βρίσκεται στα ελληνικά βιβλιοπωλεία με όλες τις... 1.224 σελίδες του και τον περίεργο τίτλο του: «4 3 2 1».
Το βγάζει το «Μεταίχμιο» σε μετάφραση της Μαρίας Ξυλούρη και κάτι μας λέει ότι, έτσι «εθιστικό», «μακροσκελές» και «παλιομοδίτικο» που είναι, θα μας κρατήσει καλή παρέα. Είναι και το πιο ρεαλιστικό βιβλίο που έγραψε ποτέ ο Οστερ, το παραδέχεται ο ίδιος· επιδίωξε να «πατάει γερά τα πόδια του στη γη».
Τι είναι το «4 3 2 1»; Εχει έναν κεντρικό ήρωα, τον Αρτσιμπαλντ Ισαάκ Φέργκιουσον, που γεννήθηκε στις 3 Μαρτίου του 1947 (όπως και ο Οστερ) στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσι από τον έμπορο Στάνλεϊ και την υπάλληλο φωτογράφου Ρόουζ. Το μυθιστόρημα ξεκινά με τη γέννησή του, αλλά η εξέλιξή του ξενίζει.
Διότι ακολουθούν τέσσερις διαφορετικές βερσιόν της ζωής του (εξ ου και ο τίτλος). Εντελώς διαφορετικές η μία από την άλλη. Ο ένας Φέργκιουσον χάνει τα δάχτυλά του σε τροχαίο ατύχημα, ο άλλος ειναι μπαϊσέξουαλ, ο τρίτος ζει σε μια σοφίτα στο Παρίσι... Μόνα κοινά σημεία τους, οι γονείς (αν και αποκτούν κι αυτοί τέσσερις ζωές), το σώμα και το DNA του, η έφεσή του στο γράψιμο και το παίδεμά του με τη λογοτεχνία, η εξυπνάδα του, ο ενθουσιασμός του για τη ζωή και ο έρωτάς του για την Εϊμι Σνάιντερμαν (με διαφορετική κάθε φορά κατάληξη).
Αναρωτιέται κανείς αν έχει γίνει ποτέ κάτι ανάλογο στη λογοτεχνία. Ναι, και μάλιστα πρόσφατα, στο εξαιρετικά ενδιαφέρον «Ζωή μετά τη ζωή» (2013) της Κέιτ Ατκινσον (εκδόσεις Μεταίχμιο), ενώ και ο ίδιος ο Οστερ παραδέχτηκε στην «Γκάρντιαν» ότι υπάρχει και «μια ταινία του Κισλόφσκι», προφανώς εννοεί τη «Διπλή ζωή της Βερόνικα» (1991).
Καμία σημασία. «Ειναι μια ιδέα που με παίδευε όλη μου τη ζωή, απλώς στην αρχή δεν ήξερα πόσους Φέργκιουσον ήθελα να έχω» λέει. Δεν είναι μόνο το θέμα της τύχης και του απρόοπτου που τον κινητοποίησε, αλλά κυρίως αυτά τα «τι θα γινόταν, αν...;», που μας στοιχειώνουν, οι φανταστικές ζωές που μας κυνηγάνε και τρέχουν παράλληλα με τις κανονικές μας. «Πώς θα είχαν εξελιχθεί τα πράγματα, αν είχα πάει σε διαφορετικό σχολείο ή δεν είχα πέσει πάνω στο πρόσωπο που παντρεύτηκα;»
Ο Πολ Οστερ, πάντως, δεν άφησε εντελώς απέξω από τους Φέργκιουσον τη δικιά του μία και μοναδική ζωή, ακόμα και το λογοτεχνικό του έργο, που τα βασικά του θέματα και οι εμμονές του αντηχούν σε όλο το «4 3 2 1». Κι αυτός έχει ζήσει φτωχικά στο Παρίσι. Κι αυτός πήγαινε σε πόρνες, λατρεύει τους Χοντρό και Λιγνό και είδε να πεθαίνει δίπλα του, χτυπημένος απο κεραυνό, παιδικός του φίλος, ένα γεγονός που τον καθόρισε. «Δανείστηκα μερικά πράγματα από τη ζωή μου, ποιος συγγραφέας δεν το κάνει;» υποστηρίζει την επιλογή του.
Θα ’λεγε όμως κανείς πως το βασικό δικό του στοιχείο, αυτό με το οποίο προίκισε όλους τους Φέργκιουσον ο άνθρωπος που έχει πει ότι ο Τραμπ είναι «ανισόρροπος» και ο Ερντογάν «ένας μικρός Πούτιν» (o Τούρκος πρόεδρος τον έχει πολλά χρόνια στην μπούκα), είναι ο πολιτικός φιλελευθερισμός τους.
Οι ανθρωπιστικές τους αξίες, η στράτευσή του στους αγώνες για τα κοινωνικά δικαιώματα στις ΗΠΑ. Ο ψυχρός πόλεμος, η εκτέλεση των Ρόζενμπεργκ, η δολοφονία του Κένεντι, οι διαδηλώσεις εναντίον του Βιετνάμ, η σφαγή στο Μάι Λάι, όλη η Αμερικανική Ιστορία περνάει από τις 1.224 σελίδες του «4 3 2 1». Χρήσιμη υπόμνηση σε καιρούς σκοταδισμού, εκεί και παντού.
