Προσεγγίσεις της καλλιτεχνικής δημιουργίας από την Αναγέννηση έως τις μέρες μας

Στο Α´ Συνέδριο των Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης, ο Νίκος Χατζηνικολάου είχε θέσει ένα ερώτημα -οντολογικού όσο και ακαδημαϊκού/θεσµικού χαρακτήρα- το οποίο είχε εύλογα συνδέσει με το πρόβλημα "ταυτότητας" των ελλήνων ιστορικών της τέχνης. Όπως ο ίδιος αναφέρει, εκ των υστέρων διεπίστωσε ότι το ερώτημα "Ποιοι είµαστε, πού βρισκόμαστε και ποια προοπτική έχουμε" αποτελούσε (όλως τυχαίως) παράφραση του γνωστού έργου του Gauguin Από πού ερχόμαστε; Τι είμαστε; Πού πηγαίνουµε; και κατά συνέπεια η σύνθεση αυτή θα μπορούσε, τουλάχιστον εν μέρει, να προταθεί για έµβληµα του Α´ Συνεδρίου των Ελλήνων Ιστορικών της Τέχνης, που πραγματοποιήθηκε στην Κρήτη. Σήμερα, λίγα μόλις χρόνια μετά τη σημαντική εκείνη συνάντηση, μπορούµε άραγε να µιλάμε για κάποια ουσιαστική αλλαγή ή το ερώτηµα (και στα τρία συστατικά του μέρη, δηλαδή, ποιοι είµαστε, πού βρισκόµαστε, ποια είναι η προοπτική µας) παραµένει το ίδιο µετέωρο, το ίδιο άλυτο και το ίδιο επιτακτικό; Αντιµετωπίζουµε πλέον τα πράγµατα πιο ξεκάθαρα ή µήπως νιώθουµε ακόµη περισσότερο αµήχανοι εξαιτίας της γενικότερης ασάφειας και της γενικότερης σύγχυσης που χαρακτηρίζουν σήµερα το επιστηµονικό µας πεδίο; Μήπως αποφασίσαµε να διεκδικήσουµε την επιστηµονική µας αυτονοµία πολύ αργά και µε σχεδόν µη αναστρέψιµες απώλειες, εξαιτίας αυτής της δραµατικής καθυστέρησης; Μήπως επιλέξαµε να διαβούµε την πύλη ενός θεωρητικού οικοδοµήµατος, το οποίο στήριζε επί αιώνες τις πολιτισµικές αξίες της Δύσης, τη στιγµή ακριβώς που το οικοδόµηµα αυτό δείχνει βαθμιαία να "αποδοµείται" ή απλώς να καταρρέει; Μήπως αποφασίσαµε να "δηλωθούμε" ως ιστορικοί στον πλέον ακατάλληλο ιστορικό χρόνο, δηλαδή, σε µια περίοδο όπου η αφηγηµατική παράδοση της ιστορίας της τέχνης δέχεται καταιγισµό αναθεωρητικών μοντέλων, τα περισσότερα από τα οποία στηρίζονται σε ασαφείς ορολογίες και σε ακόµη πιο νεφελώδεις µεθοδολογικές διεργασίες; (...) Αν υπάρχει κάτι που εκ των προτέρων διαφοροποιεί το τωρινό από το πρώτο συνέδριο, αυτό είναι η αθρόα συμμετοχή των νέων. Πολλοί µάλιστα από τους συµµετέχοντες έχουν πρόσφατα αποκτήσει ή εκπονούν τη διδακτορική τους διατριβή σε πανεπιστήµια της Ελλάδας και του εξωτερικού. Αυτό με κάνει να πιστεύω ότι αν στη συνάντηση της Κρήτης κατορθώσαμε να υποψιαστούµε ποιοι είμαστε και πού περίπου βρισκόµαστε, σ’ αυτή τη δεύτερη συνάντηση, που οργανώθηκε µε τη βοήθεια και τη στήριξη της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας, ίσως καταφέρουμε να διαβλέψουμε και ποια μπορεί να είναι η προοπτική μας στους έστω δύσκολους αυτούς καιρούς. Έχω την εντύπωση ότι δεν θα απογοητευτούμε. (από την εισαγωγική ομιλία της Νίκης Λοϊζίδη) Περιέχονται οι εισηγήσεις: - Νίκος Χατζηνικολάου, "Το θεσμικό πλαίσιο και η κοινωνική θέση του καλλιτέχνη" - Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος, "Η πρόσληψη της αφηρημένης τέχνης στην Ελλάδα (1945-1960) στο πεδίο της κριτικής τέχνης" - Δημήτρης Βάσσος, "Η προβληματική μεταγραφή και χρήση του όρου avant-garde στην Ελλάδα" - Παναγιώτης Μπίκας, "Ο ρόλος της εικόνας στην έκφραση και τη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης στην Ελλάδα: η περίπτωση των εικονογραφημένων περιοδικών του 19ου αιώνα" - Αννυ Μάλαμα, "Από τον Προμηθέα στον Απόστολο Παύλο" - Δώρα Φ. Μαρκάτου, "Η κοινωνική θέση του εικαστικού καλλιτέχνη στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα" - Δημήτρης Παυλόπουλος, "Το "Μαθητολόγιον" του Βασιλικού Πολυτεχνείου 1859-1871: αλήθειες και πλάνες" - Βασιλική Σαρακατσιάνου, "Αφηρημένη τέχνη και ελληνικότητα" - Αρετή Αδαμοπούλου, "Τέχνη και εθνική ταυτότητα στην Ελλάδα στη δεκαετία του 1960" - Αναστασία Κοντογιώργη, "Τα κείμενα του Γιάννη Τσαρούχη: πρωτοποριακές καταθέσεις ή ευφυείς παραδοξολογίες;" - Σταύρος Βλάχος, "Το θεωρητικό έργο του Albrecht Durer ως αντανάκλαση μιας νέας κοινωνικής θέσης του καλλιτέχνη στο γερμανόφωνο χώρο" - Παναγιώτης Κ. Ιωάννου, "Trattato della pittura: ο άφαντος Λεονάρντο: γύρω από την προϊστορία την επώαση και την υποδοχή της πρώτης έκδοσης της "Πραγματείας περί ζωγραφικής" του da Vinci (1651)" - Νότη Κλάγκα, "Η κριτική στον Καραβάτζο κατά τον 17ο αιώνα και το Τζοβάνι Μπαλιόνε" - Φανή Μουμτζίδου, "Αφηγηματική ζωγραφική και εκκλησιαστικοί θεσμοί κατά την ύστερη Αναγέννηση: η περίπτωση Paolo Veronese". - Ναυσικά Λιτσαρδοπούλου, "Ο Karel van Mander και η σύγχρονη θεωρία της τέχνης" - Τιτίνα Κορνέζου, "Η Βασιλική Ακαδημία ζωγραφικής και γλυπτικής τον 17ο αιώνα στη Γαλλία: ζητήματα ιστορίας και ιστοριογραφίας" - Αθηνά Παπανικολάου, "Εκφάνσεις της εθνικής συνείδησης στις ισπανικές πραγματείες περί τέχνης του 17ου αιώνα" - Φωτεινή Βλάχου, "Καλλιτεχνικά κέντρα και περιφέρεια: η περίπτωση της πορτογαλικής ζωγραφικής μέσα από το έργο του Φρανσίσκο Βιέιρα Πορτουένσε" - Ευθυμία Μαυρομιχάλη, "Τα μοντέρνα στοιχεία της θεωρίας του Roger de Piles και η σχέση τους με τη ζωγραφική του Turner" - Συραγώ Τσιάρα, "Το φωτομοντάζ του Γκούσταβ Κλούτσις: τέχνη, λόγος και τεχνολογία στην υπηρεσία του κοινωνικού μετασχηματισμού" - Ιλιάνα Ζάρρα, "Πρωτοπορία και παράδοση: παρατηρήσεις σε ορισμένες συνθέσεις των ρώσων καλλιτεχνών Kazimir Malevich και Ivan Kudriashev" - Σωτήρης Μπαχτσετζής, "Από την έκθεση μοντέρνας τέχνης στη σύγχρονη εγκατάσταση: η καλλιτεχνική ιδιότητα σε μετάβαση" - Λουίζα Αυγήτα, "Βαλκάνια και σύγχρονη τέχνη: ο τόπος και ο κόσμος" - Πολύνα Κοσμαδάκη, "Η έννοια της πολυπολιτισμικότητας στη σύγχρονη τέχνη" - Αγγελική Σαχίνη, "Σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή και πρωτοπορία: ακούσια συνύπαρξη" - Μίλτος Φραγκόπουλος, "Η σύγχρονη τέχνη οι θεσμοί και η κριτική: αναζητώντας ένα σημείο επαφής" - Κώστας Ιωαννίδης, "Ο θεατής εντός του έργου: ένα ζήτημα αισθητικής της πρόσληψης"