Η Κομμούνα του 1871

"Tην αυγή της 18ης του Μάρτη το Παρίσι ξεσηκώθηκε με το βροντερό σύνθημα "Ζήτω η Κομμούνα!". Τι είναι η Κομμούνα, αυτή η Σφίγγα που τρομοκρατεί τα μυαλά των αστών;": μ αυτήν την εισαγωγή περνάει ο Μάρξ στο τρίτο μέρος -και το σημαντικότερο- της ανάλυσής του για την Κομμούνα. Στις σελίδες αυτού του μέρους, που δεν ξεπερνούν το ένα δεκαεξασέλιδο, περιέχονται οι απαντήσεις στο αίνιγμα που έθεσε στους επαναστάτες των δύο τελευταίων αιώνων η Σφίγγα όλων των καιρών, η Ιστορία. Γιατί, πραγματικά, η Κομμούνα δεν υπήρξε Σφίγγα παρά μόνο για τους αστούς. Για τον Μάρξ, εκείνη η προλεταριακή επανάσταση των δύο μηνών έπαιξε το ρόλο του Οιδίποδα λύνοντας το αίνιγμα που κρύβει το μυστικό της τελικής μοίρας κάθε επανάστασης: το αίνιγμα της εξουσίας. Το πρωί της 18ης Μαρτίου 1871 ο λαός του Παρισιού αντιμετώπιζε το αμείλικτο ερώτημα: ποια εξουσία ταιριάζει στη σοσιαλιστική επανάσταση; Η απάντησή του δόθηκε την ίδια στιγμή, και ήταν πεντακάθαρη: "Είναι η εξουσία που αρνείται τον εαυτό της". Έτσι γεννήθηκε η Κομμούνα. Η Ιστορία δέχτηκε την απάντηση, αλλά δεν αυτοκτόνησε όπως η μυθική Σφίγγα. Υποσχέθηκε στον εαυτό της να θέτει το αίνιγμά της σε κάθε επανάσταση του μέλλοντος, ώσπου να βρεθεί εκείνη που θα αρνιόταν τη σωστή απάντηση - και θα βάδιζε στην καταστροφή της. Η Κομμούνα ήταν η μεγάλη πρόκληση του 19ου αιώνα προς τα επαναστατικά κινήματα του 20ου αιώνα. Ποια ήταν η απάντησή τους σ αυτήν την πρόκληση; Η αναζήτηση της απάντησης που δόθηκε είναι το θέμα αυτού του βιβλίου. Σήμερα υπάρχουν πια όλα τα δεδομένα, αυτά που δίνει η πράξη -κριτήριο ακαταμάχητο πάσης αλήθειας καθώς συνηθίζουμε να λέμε-, κι η πράξη αποδείχτηκε θλιβερή. Η κατάρρευση ολόκληρου του συστήματος του "υπάρξαντος σοσιαλισμού" περιέχει ολόκληρη την απάντηση που ζητάμε. Παρ όλα αυτά, η ανεύρεσή της είναι υπόθεση εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη. Η Κομμούνα, "Σφίγγα" για την αστική τάξη του 19ου αιώνα, έγινε η Σφίγγα των κομμουνιστών του τέλους του 20ου αιώνα. Από τη γέννηση ως το θάνατό της η εξουσία που σφετερίσθηκε το όνομα του σοσιαλισμού φέρθηκε στην κληρονομιά της Κομμούνας σαν κακός κληρονόμος. Την κατασπατάλησε, και κατέληξε στη θλιβερή χρεοκοπία που παρακολουθεί με κατάπληξη ο κόσμος σήμερα. Αν οι επαναστάσεις του 20ου αιώνα έφερναν τόσο πολλά στοιχεία από τις αστικές επαναστάσεις και τις επαναστατικές ιδέες του 19ου αιώνα, κι αν η Κομμούνα του 1871 ήταν η μόνη επανάσταση που ανήκε, ουσιαστικά και όχι χρονολογικά, στον 20ο αιώνα, κι ο εικοστός αιώνας την αρνήθηκε, τότε μπορούμε να ελπίζουμε πως η Κομμούνα του Παρισιού θα είναι το "σημείο εκκίνησης" των επαναστάσεων του 21ου αιώνα;