Αγίου Ειρηναίου Επισκόπου Λουγδούνου: Έλεγχος και ανατροπή της ψευδονύμου γνώσεως

Το έργο του αγίου Ειρηναίου "΄Ελεγχος και ανατροπή της ψευδωνύμου γνώσεως" είναι σπουδαιότατο για να γνωρίσουμε τα γνωστικά συστήματα και την θεολογία της πρώιμης Εκκλησίας. Η ακριβής παρουσίαση των γνωστικών συστημάτων, την οποία βρίσκουμε στο έργο του, αποτελεί σήμερα σίγουρη πηγή της ιστορίας των αιρέσεων. Ο άγιος Ειρηναίος ανέλαβε τον τεράστιο αγώνα προς καταπολέμηση των αιρετικών και ασφάλεια των πιστών. Δικαίως θεωρείται ο θεμελιωτής του αντιαιρετικού αγώνος της Εκκλησίας. Ο αγώνας του και η προσφορά του τον καταξίωσαν στην Εκκλησία, ώστε ενωρίς να αποκτήσει μεγάλη φήμη και όνομα αγίου, η δε επιρροή του στην Εκκλησία να είναι καθολική και καθοριστική για τη νικηφόρο και ένδοξη πορεία της. Πόσο σεβαστή και επιβλητική υπήρξε η προσωπικότητα του Ειρηναίου φαίνεται από την γενική εκκλησιαστική αναγνώρισή του, σε σημείο που και αυτός ακόμη ο Βίκτωρ Ρώμης να παραμερίζει τις πρώιμες τάσεις παπικού πρωτείου μπροστά στις ειρηνικές διαθέσεις και επεμβάσεις του Ειρηναίου, "το της ειρήνης επωνύμου". Γι αυτό ορθώς ειπώθηκε ότι "ο άγιος Ειρηναίος υπήρξε για την εποχή του ό,τι ο Μ. Αθανάσιος για την δική του εποχή" (Brunner).