Πέρα από τον οριενταλισμό

Όταν η κατανόηση του κόσμου στον οποίο ζούμε γίνεται τόσο δύσκολη όσο σήμερα, έργα όπως αυτό του ινδού συγγραφέα και πολιτικά στρατευμένου διανοητή Aijaz Ahmad είναι μια μικρή ευεργεσία. Μέσα στην κόπωση και στη σύγχυση που έχει εξουθενώσει προ πολλού τη δυτική διανόηση, χρειάζεται μερικές φορές ένα μάτι "ξένο" για να υποδείξει δυο-τρία αυτονόητα πράγματα. Παρότι το βιβλίο μοιάζει να έχει χτιστεί πάνω σε δύο κριτικές που είχαν γραφτεί ανεξάρτητα, στον Frederic Jameson και κυρίως στον Edward Said, οι περιπτώσεις αυτές λειτουργούν για τον Ahmad ως παραδείγματα εκείνου το οποίο πραγματικά στοχεύει: τον κομφορμισμό της δυτικής διανόησης, και ιδίως της Αγγλοαμερικανικής ακαδημίας, όπως αντικατοπτρίζεται στην αδυναμία της να συλλάβει τί πραγματικά διαδραματίστηκε στις μακρινές γωνίες του κόσμου που έγιναν θέατρο αιματηρών και απεγνωσμένων αγώνων για αποαποικιοποίηση σε όλη την πρώτη μεταπολεμική τριακονταετία. Ο αμφίβολος και αμφίθυμος ριζοσπαστισμός των χρόνων του 60 βρήκε μια ειδική έκφραση στο πεδίο των λογοτεχνικών σπουδών, και κυρίως στο ρεύμα που από τη δεκαετία του 70 ονομάστηκε "μεταποικιακή θεωρία" (και αργότερα "subaltern studies"). Οι θεωρητικές μετατοπίσεις στον παραπάνω κλάδο αντανακλούν, όπως το διαβάζει ο Ahmad, τις ιδεολογικές παλινωδίες της μητροπολιτικής διανόησης - από την επιπόλαιη στράτευση, ως σαγήνευση από έναν φαντασιώδη "Τρίτο Κόσμο", στη μηδενιστική στάση η οποία συνδέθηκε ειδικά με τα ρεύματα του μεταστρουκτουραλισμού στις Επιστήμες του Ανθρώπου και με την ομφαλοσκοπική ρητορική του λεγόμενου "μεταμοντέρνου". Όπως σωστά υποδεικνύει, η μετατόπιση αυτή έδωσε το σύνθημα για τη μεγάλη ιδεολογική αντεπίθεση των παγκόσμιων ελίτ, στη μορφή ενός λυσσαλέου αντικομμουνισμού που έχει οδηγήσει σε βαθιά σύγχυση τα αποδυναμωμένα αντικαπιταλιστικά κινήματα παντού στον κόσμο.