Ο διαταραγμένος νους

Ο Eric R. Kandel, βραβευμένος με Νομπέλ για τις θεμελιώδεις έρευνές του πάνω στο πώς αποθηκεύεται η μνήμη στον εγκέφαλο, είναι ένας από τους πρωτοπόρους της σύγχρονης επιστήμης του εγκεφάλου. Το έργο του εξακολουθεί να διαμορφώνει την αντίληψή μας για το πώς λειτουργούν οι διεργασίες της μάθησης και της μνήμης, αλλά και να ανατρέπει φραγμούς που διαχωρίζουν τα πεδία των επιστημών και της τέχνης. 

Σ’ αυτό το σημαντικό νέο βιβλίο του, ο Kandel, στηριζόμενος στην καινοτόμο έρευνα που διεξάγει εδώ και χρόνια, αλλά και στο έργο πολλών άλλων κορυφαίων νευροεπιστημόνων, μας προσφέρει μια ασυνήθιστη περιήγηση στα άδυτα του εγκεφάλου. Εξετάζει ένα από τα δυσκολότερα ερωτήματα που καλούμαστε να απαντήσουμε: Πώς προκύπτει, από τη φυσική ύλη του εγκεφάλου, ο νους μας — η προσωπική αίσθηση του εαυτού μας; Τα 86 δισεκατομμύρια νευρώνες του εγκεφάλου επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω συνδέσεων πολύ υψηλής ακρίβειας. Ορισμένες φορές, όμως, οι συνδέσεις αυτές απορρυθμίζονται. Οι εγκεφαλικές διεργασίες που διαμορφώνουν τον νου μας μπορούν να διαταραχθούν και, ως αποτέλεσμα, είναι δυνατόν να προκύψουν ασθένειες όπως ο αυτισμός, η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια, η νόσος Πάρκινσον, οι εξαρτήσεις και η διαταραχή μετατραυματικού στρες. Τούτες οι διαταραχές προκαλούν τεράστιο πόνο· μπορούν, όμως, και να αποκαλύψουν τους μυστηριώδεις τρόπους με τους οποίους ο εγκέφαλος παράγει τις πιο θεμελιώδεις εμπειρίες και ικανότητές μας — την ίδια τη φύση της ανθρώπινης υπόστασης. Οι μελέτες για τον αυτισμό ρίχνουν φως στη νευρολογική βάση των κοινωνικών μας ενστίκτων· οι έρευνες για την κατάθλιψη προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για τις συγκινήσεις και την ακεραιότητα του εαυτού· και οι ρηξικέλευθες εργασίες πάνω στις εξαρτήσεις έχουν οδηγήσει σε μια νέα αντίληψη για τη σχέση μεταξύ ευχαρίστησης και αυτοελέγχου. 

Μελετώντας τις διαταραχές της τυπικής εγκεφαλικής λειτουργίας και εξερευνώντας πιθανούς τρόπους για τη θεραπεία τους, θα κατανοήσουμε σε μεγαλύτερο βάθος τις έννοιες της σκέψης, του συναισθήματος, της συμπεριφοράς, της μνήμης και της δημιουργικότητας. Μόνο τότε θα καταφέρουμε να δώσουμε απάντηση στο καίριο ερώτημα: Πώς, από δισεκατομμύρια νευρώνες, δημιουργείται η συνείδηση;